Γράφει ο Θοδωρής Γεωργάκης
Το 2024, που απλώνεται μπροστά μας, γιορτάζομε τα διακόσια χρόνια απ’ την γέννηση του ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ, (1824 – 2024). Στο νησί μας, στην Λευκάδα, ήδη άρχισαν οι προεόρτιες εκδηλώσεις για το ΕΤΟΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗ, που σίγουρα θα κορυφοθούν στο χρόνο που θα διανύσομε. Η ταπεινή μου προσωπική συνεισφορά στον εορταστικό κύκλο για τον ΜΕΓΑΛΟ ΛΕΥΚΑΔΙΤΗ ΒΑΡΔΟ παίρνει την μορφή της έκδοσης ενός βιβλίου τριακοσίων σελίδων με τίτλο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ! ΑΠ’ ΤΟΝ ΜΙΚΡΟΕΛΛΑΔΙΣΜΟ ΣΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ! Από αυτό το ανέκδοτο βιβλίο, που σύντομα, όμως, θα πάρει τον δρόμο του τυπογραφείου δημοσιεύω σήμερα το ομώνυμο κομμάτι, σαν ένα πρελούδιο για τις λαμπρές μέρες, που ξανοίγονται μπροστά μας, με επίκεντρο την ΖΩΣΑ ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΡΩΜΙΟΣΥΝΗΣ, τον εθνικό μας Ποιητή Αριστοτέλη Βλαλαωρίτη!
Ο ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ!
Η βαθοσκοπική, όσο και μυσταγωγική αναζήτηση στον χώρο της ποίησης, σαν μια διαρκής αναψηλάφηση του ορατού και του αόρατου κόσμου μας, αρμόζει να κατατείνουν και στο να μας προσδιορίζουν την έννοια του Λειτουργικού Χρόνου, για να δανειστούμε αναλογικά την γνωστή θεολογική έκφραση, ο οποίος Λειτουργικός Χρόνος, περιβεβλημένος και στην ποίηση μια ενεστωτική χροιά, νοείται σαν ένα διαρκές παρόν, όπου η διαχρονία της ποίησης, με την αναγωγική δύναμη των συμβόλων της, εξακολουθεί, δρασκελόντας τον καιρικό χρόνο, το ίδιο να θέλγει, να τέρπει, να διδάσκει, να μεταρσιώνει, να ενσταλάζει, εν τέλει, την αυτοπτική γνώση της στις ανθρώπινες καρδιές! Αυτός ο διαχρονικός – ενεστωτικός χαρακτήρας, το Διαρκές Παρόν, της ρομαντικοεπικής ποίησης, του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ζει και ανασαίνεται, ως εκ τούτου, και στις μέρες μας σαν η <<Τέλεια Σύλληψη της Μεγάλης Ιδέας>>, όχι με το μορφή ενός επιθετικού κρεσέντου εθνικιστικών αναζητήσεων, αλλά σαν μια περίκαλλη εκλεπτυσμένη εκροή της Μακραίωνης Ελληνικής Πολλαπλότητας, που ποιοτικά και ποσοτικά μορφοποιείται σε έναν μονόδρομο της άρνησης, σε μια συγκατάθεση θυσίας, σε μια διεισδυτική ματιά προς την αυτοσυνειδησία, τελικά, σε μια δυναμική σχέση μεταξύ Επιβουλής και Ελευθερίας…
Τούτο το διαρκές παράγωγο ψυχικής και διανοητικής εσώτερης διεργασίας του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ώριμο γέννημα της αφρίζουσας σκέψης του, στην κατεύθυνση μιας επιστρατευμένης κατανόησης του κόσμου της Ελευθερίας, αλλά και σαν κορυφαία του αισθητικοτεχνικά επικά πετάσματα, τα <<εκταμιεύει>> πρώτος ο Κωστής Παλαμάς, στα 1926, ο οποίος μας αυτοπροσδιορίζεται σαν <<Μαθητής και Θαυμαστής>> του Λευκάδιου αοιδού:
{ Προτομή που μέσα σ’ ένα περιβόλι στήνεται, εικόνα ενός ποιητή, βωμός, είναι πάντα που υψώνεται προς τη χάρη ενός αηδονιού. Είτε την πατρίδα, είτε τη γυναίκα, τα πράγματα ή τα όνειρα τραγουδά ο ποιητής, την ιστορία ή τη φύση στο στίχο του και αν βάλλη, Ανακρέων, Πίνδαρος, Σέλεϋ, ότι και αν είναι, είναι για το κελάδημά του. Πάντα επίκαιρος. Δεν είναι ποιητής γιατί εκφράζει αισθήματα και ιδέες, αλλά γιατί κελαηδεί ότι εκφράζει. Και του Βαλαωρίτη η ποίηση σε ότι ωραίο κρατεί μέσα της, ποτέ, σε όποια εποχή κι αν ακουστή, δεν την χάνει την επενέργειά της. Όσοι δεν του βρίσκουν τίποτε, απλούστατα, είναι ανίκανοι να βρίσκουν. Όσοι μονάχα σταματούνε στα ψεγάδια του, θυμίζουν τους επαγγελματικούς εκείνους ψιλολογητές των ωραιοτήτων που κοιτάζουν, όχι με τα μάτια διψασμένα για ομορφιά, αλλά με γλώσσες τροχισμένες να κακολογήσουν. Και τότε βέβαια από κάπου θα πιαστούν. Και τα όμορφα είναι σχετικά, και τη χάρη τους δεν την μετρούν διαβήτες και μικροσκόπια. Και τ’ ασύγκριτα έρχεται περίσταση και συγκρίνονται. Και είναι κανείς ποιητής ή πεζογράφος που αξίζει, όχι γιατί δεν πληρώνει το φόρο της υπεροχής του με ελαττώματα, αλλά γιατί τα προτερήματά του είναι τόσα και, ακόμη σημαντικώτερο, τέτοια, που του αποσκεπάζουν όλα τ’ άλλα. Και ο Βαλαωρίτης τέτοιος είναι. Είναι του καιρού του ποιητής και μαζί κάθε καιρού…}
Και του καιρού του, και περισσότερο του καιρού μας, είναι η ποίηση του Βαλαωρίτη, στην οποία μια φυσίζωη αναγεννητική πνοή ρέει μέσα της, πλατιά συνθετική και λυτρωτικά αποκαλυπτική! Αγκαλιάζει ευωδερά το κυματοφίλητο νησί του και σκορπιέται αφυπνιστικά σ’ ολάκερη την Ρωμιοσύνη, καταυγάζει με διανοητικό περιεχόμενο τον όρο Πατρίδα, εξισώνει την Εθνική Δημοτική μας Γλώσσα με τον Εθνικό Νου! Ανοίγει παράθυρα, ξεθαμπώνει ορίζοντες, σπέρνει μύριους στοχασμούς, αποκαλύπτει ανείπωτες Αλήθειες, χτυπάει τον ξενισμό, ξυπνάει του Έλληνα την ιστορική ευθύνη, στολισμένη με λευκομάρμαρα Δωρικά κιονόκρανα και ραίνει, τελικά, τις καρδιές με του 1821 τις Μυστικές Ενατενίσεις! Το επαναστατικό του όπλο, ο λυτρωτικός ιστορισμός, με έναν άρτια αισθηκοτεχνικό διεμβολιστικό ποιητικό λόγο είναι, διαχρονικά, ο <<Αρματωμένος Έρωτας>> της αμόλευτης Ελληνικής Ψυχής, που πολεμά σφοδρά το μικρό και το μέτριο και αποκαλύπτει αποθεωτικά το μέγα και το όλον, φτάνει στους βυθούς της Ελληνικής ψυχής και ανασύρει απ’ τα μύχια της μαεστρικά το δέον, δίνει κάθε λογής όψεις στην ιστορία, στην στόχευσή του να χειραφετήσει έναν ολόκληρο Λαό στο κατορθωτό… Αυτή του η πληθωρική περίκαυστη δημιουργία, σαν <<Ύψωμα Ιδέας>> νοούμενη, πρώτα εγκαρδιώνει, αυτό φαίνεται να είναι απ’ τα κεντρικά στοχούμενά του, αλλά και σηκώνει συνάμα, της Πίστης, της Ελπίδας και της Τέχνης τα φτερούγια, μα, κυρίως, ξεφανερώνει, μέσα απ’ την υπέρβαση του φόβου του θανάτου, τον ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΚΑΙ ΑΡΤΙΟ ΑΝΘΡΩΠΟ, σαν στόχευση αρμονική.
BΑΘΥΧΡΟΝΗ ΠΗΓΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗΣ ΤΡΟΦΟΔΟΣΙΑΣ!
Ωσάν αναζωογονητικός ηφαιστειακός κρατήρας, ο ποιητής μας, συσπειρώνει όλα τα πολύμορφα ποιητικά αισθητικά και γλωσσικά στοιχεία, συγχρόνως, όμως, λειτουργεί και σαν αγωγός της Ελευθερίας και της Πατριδοφιλίας, προβάλλοντας αξιωματικά την παντοδυναμία της ελληνικής ιστορίας και ανυψώνοντας με μεγάλη προσωπική ευθύνη και Ρωμαίικη ευψυχία, το βάρος της εθνικής ολοκλήρωσης, στο δεύτερο ήμισυ του ταραγμένου 19ου αιώνα! Είναι ο αιώνας των μεγάλων αγώνων και των εθνικών ανακατατάξεων στα Βαλκάνια, μια εποχή που οι εθνικές ελπίδες είχαν μεν σηκώσει τις αντοχές τους, αλλά φανερά πάλευαν να ορθοποδήσουν κάτω από ένα πολιτικό Αθηνοκεντρικό σύστημα, που έστεργε την κάθε μορφής ξένη παρέμβαση και πατριδοφθόρα ξενολατρεία, κυρίως την φιλοαγγλική, την οποία ο Βαλαωρίτης, πρωτοστατόντας με το κόμμα των Ριζοσπαστών να διώξει απ’ τα Επτάνησα, με την Ένωση, την βρίσκει <<μπασμένη απ’ την πίσω πόρτα>> στην κεντρική ελληνική πολιτική σκηνή… Αυτή η ξενήλατη διεμβόλιση της πολιτικής ζωής της χώρας, μπόρεσε να βρει τον ανασχετήριο παράγοντα στην αναβαπτισμένη στο παρελθόν, και κυρίως στο μαρτυρολόγιο του 1821, Βαλαωρίτικη ποίηση, την οποία εναγωνίως ο ελληνικός λαός την υιοθετεί και την ατενίζει σαν βαθύχρονη πηγή πνευματικής και αναγεννητικής τροφοδοσίας! Με αυτόν τον θαυμαστό τρόπο η εθνική επική ποίηση του Βαλαωρίτη λειτουργεί σαν χαράκωμα, η οποία με μυστηριακή αγωγή, κατακλύζει έναν αλαφιασμένο λαό και τον απομακρύνει από εφιαλτικές συμπληγάδες. Πως; Με την φανερή πρόθεσή του να οδηγήσει την ΜΙΚΡΟΕΛΛΑΔΙΣΤΙΚΗ αντίληψη του πολιτικού συστήματος, στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, που ανοιχτά επέβαλαν οι ξένες μεγάλες δυνάμεις, σε μια νέα ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΑΓΩΓΗ…
Έτσι, ωσάν αρχαίος τεχνογράφος ο ποιητής μας, πλασμένος με την μεταμορφωτική δύναμη της Ομηρικής Αθηνάς, μεταμόρφωσε με τρόπο ιδανικό το ηρωοβριθές 1821 και την ποικιλοπρόσωπη ιστορία του, σε απέραντο σχολείο διδακτισμού και ποιητικής ανάπλασης, ξετυλιγμένα πάνω στην ψυχή ενός ολόκληρου ξαναμμένου λαού, με ένα υπέροχο κρατούμενο, τον Εμπνευματωμένο Πατριωτισμό… Αυτός ο Πατριωτισμός για τον ποιητή μας, έχει περιεχόμενο διανοητικό και δεν είναι μια βολετή και ενίοτε τυχοδιωκτική επίκληση, προκειμένου να αιτιολογήσει επιλογές στην Τέχνη και σαφείς ιδεολογικοπολιτικές αναφορές, αλλά είναι μια αδιάλειπτη Βαθύσαρκη Αλήθεια, που υπηρετεί σε όλη του την ζωή, χωρίς καμιά υπονοητική πατριδοκαπηλεία, μα και χωρίς να κινά χιλιοστό απ’ το Σολωμικό <<Πατριωτισμός είναι ότι είναι Αληθές>>! Αναδεικνύεται έτσι σε Μιτροστόλιστο Ιεράρχη της Μεγάλης Ιδέας και η αιώνια ριζοσπαστική του νεότητα, οδηγημένη με τον ευθύβολο φανό της ιστορίας, τον καταυγάζει στα μυστικά χρυσοστεφανώματα του Ελληνικού Εσπερινού!
Κ΄ ήταν η έρμη Ελληνική! Κ’ υπόφερνε να νοιώθει
τα φράγκικα τα κάτεργα τη ράχη της να οργώνουν
και να της δέρνει τα πλευρά με τα κουπιά του ο Ξένος!
(ΦΩΤΕΙΝΟΣ, Άσμα Α)
Για να επιτευχθεί, όμως, αυτή η ταύτιση της εθνικής επικής ποίησης με το ηθικοπολιτικό δέον, χρειάστηκε να μετατραπεί σε ένα μεγάλο πεδίο συμβολισμού ιδεών, απ’ τον ποιητή μας, μεταξύ των οποίων κυρίαρχη θέση κατέχει η σύμπτωση εθνικών και εδαφικών ορίων. Υπό αυτή την έννοια η ποίηση του Βαλαωρίτη κινείται δημιουργικά στην κατεύθυνση μιας λυσιτελούς παραγγελίας. Περιβάλλεται με ένα αισθητικό διάκοσμο, που αναδεικνύει συγχρόνως το αίσθημα της πολιτιστικής υπεροχής, υποβαστάζει την εθνική ταυτότητα σαν αδιαίρετη ενότητα με την παράδοση, την οποία οδηγεί σχεδόν σε δογματοποίηση και αναζωογονεί όλες τις παλιές κεντρομόλες δυνάμεις προς τον πυρήνα των δυνατών ιδεολογικών προσανατολισμών! Όλα τούτα δεν είναι παρά μια ευρεία ανάπτυξη του εθνικού αναστοχασμού, ο οποίος δεν αυτοαναγορεύεται σε κυρίαρχο επιθετικό παράγοντα κατά του μουσουλμανικού κόσμου, ούτε σαν υποκατάστατο μιας ιμπεριαλιστικής Βαλκανικής συμπεριφοράς, αλλά περνά στην συνείδηση του Έλληνα σαν κορυφαίο αναπλαστικό στοιχείο, που ξεκινά απ’ τον Ρήγα και διαπερνώντας τον Κάλβο, τον Σολωμό και τον ίδιο τον Βαλαωρίτη, επιδιώκει τον εγκιβωτισμό του όλου Ελλαδικού χώρου και την δίκαιη επανάκτηση αυτών, που αιώνες ανήκαν και ανήκουν στην Κοινότητα των Ρωμιών…
Διαβάστε το δεύτερο κομμάτι την επόμενη Παρασκευή 20/10/23
){kind=link}