Το βιβλίο “Τα που θυμάμαι μολογώ”: Σεργιάνι στη Λευκάδα του χθες του Θοδωρή Γεωργάκη διατίθεται απ’ τις Εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ, Χέϋδεν και Μαυροματαίων στο Πεδίον του Άρεως, απ’ τα μεγάλα βιβλιοπωλεία. Μπορείτε να παραγγείλετε το βιβλίο απ’ τις εκδόσεις ηλεκτρονικά ΕΔΩ και ΕΔΩ, ή τηλεφωνικά στο Τηλ. 211 2136882. Διατίθεται επίσης στα περιφερειακά βιβλιοπωλεία.
ΚΕΝΤΗΜΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ
Σήμερα η ζάλη των ανθρώπων πάνω απ’ τον ατέλειωτο ορίζοντα της αβεβαιότητας σε μια κοινωνία αλαφιασμένη, που σίγουρα κατατρύχεται και από έκπτωση ηθικών και κοινωνικών αξιών, ο σύγχρονος άνθρωπος πασχίζει με ένα άρτιο, όντως, τεχνικό και πολιτιστικό κεφάλαιο να εδραιώσει μια κοινωνική ηθική, που θα βρίσκεται σε αρμονία με τους τρόπους ζωής που ο ίδιος με κόπο δημιούργησε. Μέσα σε αυτό το διαμορφωμένο, όμως, πλαίσιο των σημερινών κοινωνικών σχέσεων, βλέπομε, τελικά, να προάγεται, αντί της κοινωνικής ομογενοποίησης, την ατομικότητα και το εξ αυτής απορρέον ατομικό συμφέρον… Μπροστά σε αυτό το θέσφατο των καιρών μας, έρχεται σε αντιδιαστολή, αυτή η άλλη εποχή της ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, με έναν πρωτόγνωρο Δομικό Λειτουργισμό, να μας αποδείξει πως ο άνθρωπος δεν γεννήθηκε μόνο για τον εαυτό του, αλλά για την κοινωνία. Η υπέρμετρη αγάπη για τον εαυτό σου μπορεί να είναι και εγωισμός, ενώ η αγάπη γα τον άλλον, τον συνάνθρωπο, είναι σίγουρα αρετή! Και αυτό ακριβώς φαίνεται να υποστασιοποιεί η περίπτωση της Καρσάνικης Βελονιάς σε ηθικό και κοινωνικό επίπεδο, που εξετάζομε στο παρόν εδάφιο, η οποία, πέραν απ’ τα χρηστικά της γνωρίσματα και κυρίως την απόληψη χρημάτων σε δύσκολες και γλίσχρες εποχές, οδήγησε και την Κοινωνία της Καρυάς σε μα θαυμαστή ομογενοποιημένη ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, κοινωνικά χαρακτηριστικά που μέχρι σήμερα δίνουν αυτή την άλλη κοινωνική και πολιτιστική ερμηνεία της Καρσάνικης Ιδιαιτερότητας…
Αυτός ο κοινωνικός Δομικός Λειτουργισμός, για τον οποίο κάναμε λόγο παραπάνω, φαίνεται πως διαμορφώνει, με όχημα το κέντημα, μια προηγμένη, σε σχέση με τα άλλα χωριά του νησιού, κοινωνία στην Καρυά, από άποψη νέων κοινωνικών συμπεριφορών και κανόνων, και ειδικότερα σε ότι αφορά τον γυναικείο τομέα. Οι σχολές Κεντηστικής, που δημιουργούνται στο χωριό, δίνουν την ευκαιρία να ξεφύγει η γυναίκα απ’ τα στενά οικογενειακά και αγροτικά της καθήκοντα και να μπει σε ένα μαζικό περιβάλλον, όπου διαμορφώνει νέες διαπροσωπικές σχέσεις πέραν απ’ τις οικογενειακές παραστάσεις. Οι καλοκαιρινές κυρίως συναθροίσεις των γυναικών της Καρυάς, όπως προκύπτει και από πολλές φωτογραφίες της εποχής, στις γειτονιές για ώρες ολόκληρες προάγει και μεγιστοποιεί την κοινωνικοποίηση της Καρσάνας σε ένα γενικότερο επίπεδο του χωριού, αφού, αν θέλομε να δώσομε έναν ορισμό στην κοινωνικοποίηση, θα την περιγράψομε σαν ένα είδος κυριαρχίας του ατόμου στις δεξιότητες και στις συνήθειες της συμπεριφοράς του συνόλου. Έπειτα, το κέντημα, <<βγάζει>> την Καρσάνα γυναίκα στην πλατεία του χωριού της, να διαπραγματευθεί με τους παράγοντες του κυκλώματος <<κέντημα>>, μα και για λόγους αναψυχής, πράγμα αδιανόητο για τα άλλα χωριά του νησιού στις εποχές αυτές, όπου η γυναίκα γνωρίζει μόνο χωράφια και σπίτι με όλες τις λειτουργικές του δουλειές…
Συνοπτικά, η Καρσάνικη Βελονιά, έχει διαμορφώσει μια άλλη μορφή Λευκαδίτικης Κοινωνίας στο χωριό της Καρυάς, από δεκαετίες σχεδόν, με γνωρίσματα πρωτοπόρα και μάλλον αστικοποιημένα, για εκείνα τα δύσκολα χρόνια, τα οποία κοινωνικά αυτά ομογενοποιημένα γνωρίσματα, και εδώ είναι το εκπληκτικό, κατά την προσωπική μας άποψη, συνεχίζουν να διαπερνούν το ΚΑΡΣΑΝΙΚΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΣΩΜΑ μέχρι και στις μέρες μας, ιδιαιτερότητα για την οποία, δικαιολογημένα, θα πούμε, νοιώθουν τεράστια υπερηφάνεια διαχρονικά οι Καρσάνοι!
Παλιά Καρσάνικη γειτονιά μας!
Παλιά κυψέλη της ζωής μας! Θάμπος στα μάτια αλαργινό!
Πόσες φωνές, τόσες ανάσες, τόσα μιλήματα ζωή…
Αγνόπετες Καρσάνες, της ρόκας, της βαρέλας, του ψωμιού!
Και παραδίπλα οι κεντήστρες
Στα χέρια τους ένα κομμάτι τ’ ουρανού!
Τόσο, μα τόσο αγγελικά ιστορημένο στο άψυχο πανί…
Θ. Γ
Σαν έφτασες στ’ Απρίλη την ηλικία
στα χέρια σου πήρες το μείγμα της ζωής!
Αγνές αναπνοές το έκανες στα στήθια,
Λευκόφιορα λουλούδια στην καρδιά
Χρυσόχερα δημιουργήματα στο νου!
Κεντήστρα ονειρεμένη παρά στην ομορφιά…
Θ.Γ
ΑΠΟΧΤΗΣΑΝΕ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΤΑΚΟΥΪΝΟ…
Μια μαθήτρια της Μαρίας της Κτσοχέρως, η οποία είναι ακόμη εν ζωή, είναι Γεωργία Λάζαρη – Σκιαδαρέση, με καταγωγή απ’ τα Λαζαράτα και παντρεμένη στο Πινακοχώρι. Η Γεωργία Λάζαρη ευτύχησε να έχει δασκάλα την ίδια την Κτσοχέρω, απ’ την οποία έμαθε σε όλη της την ζωή να κεντά τα υπέροχα κεντήματα.
Θυμάται η ογδονταεπτάχρονη σήμερα, (2017), Γεωργία Λάζαρη.
<<Η μάνα μου η Ουρανία ήτανε Καρσάνα, Κοψιδού, γι αυτό και κάθε καλοκαίρι στα πολύ δύσκολα χρόνια της Κατοχής, μικρή κοπέλα, πήγαινα στην Καρυά και καθόμουν εκεί στα Κοψιδαίικα. Μου άρεσε αυτή η παραμονή στην Καρυά, μαζί με τον αδερφό μου τον Βαγγέλη, γιατί ο πατέρας μου είχε και πολλά παιδιά και περνάγαμε καλύτερα στους παππούδες, που αγαπάγαμε πολύ και βρίσκαμε και ψωμί παραπάνω… Άκουγα απ’ την γιαγιά μου και τις γύρω γειτόνισσες, τότε είχε πολύ κόσμο η Καρυά και μεγάλες γειτονιές, για την Μαρία την Κτσοχέρω, που μάθαινε τις κοπέλες τις Καρσάνες να κεντάνε και μου προκάλεσε και μένα, σαν νέα κοπέλα, το ενδιαφέρον να μάθω να κεντάω. Είχα και την γιαγιά μου από πάνω, που ήθελε να γίνω προκομμένη, όπως έλεγε, να γνωρίζω και να κεντάω και να ράβω και πήγα και εγώ στην Κτσοχέρω να μάθω κέντημα.
Τι να σας πω. Ήτανε μια ηλικιωμένη άγια γυναίκα, παρά το γεγονός πως είχε αναπηρία στα χέρια και γεράματα είχε μυαλό <<ξυράφι>>! Πάντα με τον καλό λόγο και να δείχνει σε όλες τις κοπέλες πώς να κεντάνε αυτά τα μοτίφια, που η ίδια δημιουργούσε. Την κυρά Μαρία την σεβόντανε όλοι στην Καρυά! Ήτανε πρόσχαρη και καλοκάγαθη γυναίκα! Πάντα με τον καλό λόγο στα χείλη και όχι μόνο να μας δείχνει το κέντημα, αλλά και να μας συμβουλεύει σαν προγιαστή μυαλωμένη και καλοσυνάτη! Το έργο που έκανε και μάλιστα δωρεάν, χωρίς να παίρνει κάτι σαν πληρωμή, έδωσε μεγάλη αξία και στο χωριό της Καρυάς, αλλά και στις γυναίκες της Καρυάς και των γύρω χωριών, που μπόρεσαν με το κέντημα να καλυτερέψουν οικονομικά την οικογένειά τους.
Ξέρεις τι είναι να αποχτήσει η γυναίκα το δικό της τακουϊνο, το πορτοφόλι, που λέμε σήμερα, εκείνα τα δύσκολα τα χρόνια, που τα λεφτά ήταν ελάχιστα; Όχι μόνο βοηθούσε τα παιδιά της να μάθουν γράμματα και να σπουδάσουν παραπέρα, αλλά είχε λεφτά να φτιάνει και τις προίκες για τα κορίτσια της. Εγώ έμαθα να κεντάω και να φτιάχνω και τα κεντήματά μου για τα προικιά μου μόνο, δεν ασχολήθηκα επαγγελματικά με το κέντημα. Άκουγα άλλες κοπέλες, όμως, να κεντάνε σχεδόν επαγγελματικά και να αποχτούν χρήματα απ’ αυτή την δουλειά, αφού είχε ενδιαφερθεί και το κράτος, και οργάνωσε τις γυναίκες, διαθέτοντας τα κεντήματά τους στις μεγάλες πόλεις. Ήτανε θησαυρός για τις γυναίκες αυτό το εμπόριο. Άσε που έδινε στη γυναίκα και κοινωνική αξία, γιατί μέσα στο σπίτι έφερνε λεφτά, ενώ οι καλές κεντήστρες είχανε και μεγάλη ζήτηση σαν νύφες, για να παντρευτούνε και μάλιστα σε νοικοκυρόσπιτα!
Έχω στο μυαλό μου μια περίπτωση, πρώτης ξαδέρφης του άντρα μου απ’ το Πινακοχώρι, που με το κέντημά της, μέρα νύχτα, μπόρεσε και σπούδασε τρία παιδιά! Η Λενιώ η Σκιαδαρέση, μια γυναίκα τόσο προκομμένη και τόσο καλή κεντήστρα, που τη θαύμαζε όλο το χωριό! Μάλιστα! Όσο και να σας φαίνεται περίεργο, μόνο με το βελόνι της έκανε αυτό το θαύμα! Αλλά και τόσες άλλες γυναίκες στα χωριά της Καρυάς και των Σφακιωτών, που μπόρεσαν να ζήσουν στα δύσκολα χρόνια με το βελόνι και μόνο…>>
Ύμνος ζωής τα κουρασμένα μου χέρια…
Ζωγραφισμένα στις φλεβιές τα ρυάκια σου ζωή…
Χαρές, αγκούσες και λαχτάρες στην απαλάμη βρηχυθμοί
για σένα γη μου ειπωμένη, Μάνα, Καρπίστρα, Παναγιά!
Ύμνος ζωής τα κουρασμένα μου χέρια…
Αστείρευτη όμως παντρειά με σένα ομορφιά και κάλλος
με τα δικά σας πέτομαι πια τα φτερά…
Θ.Γ
Σας κέντησα όνειρα σαν προσευχή μου ένα – ένα…
Ζωή στο άψυχο πανί σας έδωκα και λάμψη…
Ένα, δύο, τρία χειροπελεκητά μοτίφια η λαλιά σας
πόσο της φιλοκαλίας τον οίστρο μολογούν…
Κι ύστερα μνήμες γενήκατε και δρόμοι…
Όλοι στο αγιασμένο χθες με οδηγούν…
Σε γειτονιές π’ αντιλαλούσανε καντρίλιες
κοριτσόπουλων αγνών και τίμιων κεντήστρων γυναικών…
Θ.Γ
ΛΕΥΤΕΡΩΣΕ ΤΙΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΑΠ’ ΤΟΝ ΠΕΘΕΡΟ…
Μια, ομολογουμένως, τεράστια κοινωνική διάσταση και σημασία για την χειραφέτηση των γυναικών της Καρυάς, μέσα απ΄το κέντημα, μας έδωσε η Ειρήνη Περάτη – Πιέρου, απ’ την Καρυά, που είναι παντρεμένη κι επαγγελματίας σήμερα στα Λαζαράτα. Όντας η ίδια δεινή κεντήστρα στα χρόνια τα παιδικά της, πριν παντρευτεί, δίπλα στην επίσης δεινή κεντήστρα τη μάνα της την Σοφία, μπόρεσε με τρόπο συγκροτημένο, διερευνητικό και λόγιο, θα λέγαμε, να αξιολογήσει το τεράστιο κεφάλαιο, που ονομάζεται ΚΑΡΣΑΝΙΚΗ ΒΕΛΟΝΙΑ και να το ερμηνεύσει οικονομικά και κοινωνικά με έναν τρόπο όντως τεχνοκρατικό και θαυμάσιο!
<<Κένταγα, μας τόνισε, από μικρό παιδί δίπλα στην μάνα μου, όπως σχεδόν όλα τα κορίτσια της ηλικίας μου απ’ την Καρυά. Κεντάγαμε και λευτερονόμαστε και κοινωνικά και οικονομικά! Ήτανε για μας τα κορίτσια, στις παλιές κλειστές κοινωνίες των χωριών μας, όχι μόνο διέξοδος οικονομική, μα και κοινωνική. Ξέρεις τι είναι σαν νέο κορίτσι να έχεις δικά σου χρήματα στα χέρια σου; Σαφέστατα και δεν είχαμε τις ελευθερίες και τα περιθώρια των σημερινών παιδιών, είχαμε όμως την αίσθηση ότι κάνουμε κάτι δικό μας, ότι δημιουργούσαμε πράγματα και αποταμιεύαμε κάποια χρήματα, τόσο αναγκαία για τα δύσκολα χρόνια.
Εγώ πιστεύω πως, η ΚΑΡΣΑΝΙΚΗ ΒΕΛΟΝΙΑ, χειραφέτησε, θα πω με σημερινούς όρους, την Καρσάνα, την χειραφέτησε και ανέδειξε τον τεράστιο ρόλο της και στην οικογένειά της μέσα και στην κοινωνία ολάκερη!!! Τις έδωσε την οικονομική δυνατότητα να απεξαρτηθεί απ’ τον πεθερό!!! Ναι την έκανε οικονομικά αυτόνομη και να μην εξαρτάται απ΄τις αποφάσεις του πεθερού!!!! Ξέρετε αυτά τα χρόνια που αναφερόμαστε, σε όλα τα Λευκαδίτικα σπίτια, κουμάντο έκανε ο πεθερός, αφού οι γυναίκες που παντρεύονταν πήγαινα και έμεναν στο σπίτι του γαμπρού με τους γονείς του μαζί. ΄Ετσι ο πεθερός είχε το γενικό πρόσταγμα, αυτός κουμαντάριζε τα πάντα, αυτός διαχειρίζονταν και τα όποια χρήματα υπήρχαν στο σπίτι… Και η νύφη ήταν στην πάντα… Δεν είχε δραχμή να πάρει κάτι που η ίδια είχε ανάγκη και ήθελε, ή να ψωνίσει για τα παιδιά της, ή για τα προικιά των κοριτσιών της… Όλα έπρεπε να περάσουν απ’ τις αποφάσεις του πεθερού..
Ε, λοιπόν… Αυτό που πέτυχε το Καρσάνικο Κέντημα ήταν να δώσει δουλειά και λεφτά στις γυναίκες της Καρυάς και των γύρω χωριών! Γιατί ολόκληρο το χωριό της Καρυάς ήταν ένα εργαστήρι, μια βιοτεχνία, που παρήγαγε κεντήματα και πουλιούνταν σε όλη την Ελλάδα, έγινε όχι απλά οικοτεχνία, αλλά μια μικρή βιοτεχνία, που έσωσε πολλά σπίτια, σπούδασε πολλά παιδιά, πάντρεψε πολλά κορίτσια, πέραν απ’ το γεγονός ότι έφτασε μέχρι τα πέρατα του κόσμου, ακόμη και στο εξωτερικό η χάρη της Καρσάνικης Βελονιάς! Μέγα και πολιτιστικό γεγονός.
Και κάτι ακόμη… Πήρε τις Καρσάνες μέσα απ’ τα χωράφια, που ολημερίς σερνόντανε πίσω απ’ την ουρά του αλόγου και τις έβαλε κεντήστρες μέσα στο σπίτι, τις έδωσε τεράστια αξία στα μάτια των αντρών, αφού φέρνανε χρήματα στο σπίτι… Δε λέω πως παράτησαν τις αγροτικές δουλειές, αλλά σίγουρα τις λιγόστεψαν, αφού έπρεπε καθημερινά να συνοδεύουν τους άντρες στα κτήματα. Βλέπετε, λοιπόν πως, η ΚΑΡΣΑΝΙΚΗ ΒΕΛΟΝΙΑ, ήτανε ένα μικρό θαύμα για την Καρσάνα και οικονομικά, φέρνοντας χρήματα στο σπίτι, αλλά και κοινωνικά, αφού, θα το ξαναπώ, χειραφέτησε τη γυναίκα την Καρσάνα και της έδωσε πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικογένεια!
Χρόνια ολάκερα σπαθίσαμε στην τέχνη
Χρόνια ολάκερα του βελονιού τη μύτη
ανάψαμε στην σπιτική μας στια!
Μια ζωή παρά στο κάλλος κανακεμένη
Κεντήστρες και μανάδες
Τον αιώνιο σέρνουμε της προκοπής χορό…
Θ.Γ
Μια σκηνική παρουσία, που μέσα της κλείνει όλο το Καρσάνικο διαχρονικό μεγαλείο τόσων και τόσων άξιων γυναικών που έκαναν την τέχνη προσευχή και λατρεία…
ΔΕΝ ΜΑΣ ΕΣΕΡΝΑΝ ΑΠ’ ΤΗΝ ΟΥΡΑ ΤΟΥ ΑΛΟΓΟΥ
Η σκληρή ζωή της ξωμάχας Λευκαδίτισσας ήταν άρρηκτα συνυφασμένη με την γη της! Από μικρό παιδί ακόμη η μάνα της την μαθαίνει την ανάγκη της επιβίωσης, της μαθαίνει το απόλυτο δόσιμο στην οικογένειά της, την αποκλειστική της μέριμνα για όλες τις δουλειές του σπιτιού, μα και των κτημάτων… Είναι η μοίρα της, για να γυρίσει ο ήλιος της φαμελιάς… Έτσι, πρωτοπόρα και σε αυτή την φροντίδα για τον επιούσιο, είναι αυτή που ετοιμάζει τα πάντα για την έξοδο στα κτήματα, απ’ την ετοιμασία του πρόχειορυ φαγητού για το ξεμόνιο, μέχρι την ετοιμασία του αλόγου για την μετάβαση στα κτήματα. Αυτή η αέναη συνεισφορά της δεν σταματούσε ολόκληρο τον χρόνο, με αποτέλεσμα αυτή η ίδια η γυναίκα περισσότερο, πολλές φορές και απ’ τον άνδρα της, να κρατά στα στιβαρά της χέρια τον βιοπορισμό και την απόληψη των όποων αγαθών απ’ τα κτήματα της οικογένειας. Το κέντημα, όμως, και η αποκλειστική απσχόληση της γυναίκας, αφού έφερνε εισόδημα στο σπίτι, ήταν η μοναδική σχεδόν ασχολία που αποσπούσε την Λευκαδίτισσα απ’ τον τραχύ ξωμάχικο βίο, με αποτέλεσμα τούτες οι γυναίκες κεντήστρες να θεωρούνται τυχερές, γιατί, όπως μας εκμστηρεύθηκε η Λενιώ Σκιαδαρέση απ’ το Πινακοχώρι, μια κεντήστρα προκομένη, με τεράστια δεξιοτεχνία στο κέντημα, όσες κεντούσαμε είμαστε τυχερές… Δεν μας έσερναν απ’ την ουρά του αλόγου στα κτήματα…
<<Νοιώθω τυχερή, την ακούσαμε να μολογεί η ίδια εκεί στην ίδια γειτονιά που κατοικούσαμε, που μπόρεσα στο μεγαλύτερο διάστημα της ζωής μου να κάνω αυτό που αγαπούσα, το κέντημα και να εξοικονομώ χρήματα, αυτά τα δύσκολα χρόνια, που βοήθησαν την οικογένειά μου να σπουδάσουμε τρία παιδιά! Ήμουν και διπλά τυχερή, όμως, γιατί αυτή η αποκλειστική ασχολία μου με το κέντημα, δεν μου άφηνε καθόλου χρόνο για τις αγροτικές δουλειές, εκτός, βέβαια, τον χειμώνα στο μάζεμα των ελιών που έπρεπε να βοηθήσω και εγώ… Γιατί θυμάμαι κάποιες άλλες γυναίκες στο χωριό να μην σταματάνε τις αγροτικές δουλειές χειμώνα καλοκαίρι και πραγματικά να σέρνονται απ’ την ουρά του αλόγου τους ολόκληρη την ημέρα… Θυμάμαι άντρες στα καφενεία και τις γυναίκες να παλεύουν και στα κτήματα και στο σπίτι να μεγαλώσουν τα παιδιά τους… Θυμάμαι γυναίκες με την ψεκαστήρα στην πλάτη να ραντίζουν τα αμπέλια και ξεθεωμένες να γυρίζουν να φροντίσουν και την φαμελιά τους… Ακόμη και το καλοκαίρι, θυμάμαι να μην σταματούν. Μέσα απ’ τα άγρια χαράματα να σηκώνονται και να σταματούν τη νύχτα… Από νύχτα σε νύχτα να περνάνε τα πάντα απ’ τα χέρια τους…>>
Έπρεπε χρόνε να διάβαινες αρκάτος…
Έπρεπε στα χέρια σου μολύβι να κρατάς…
Όλα, μα όλα να τα ιστορίσεις
Όσες στις γειτονιές μας γνώρισες ιερές στιγμές
Μία βεγγέρα του ονείρου
Ένα εργόχειρο μ’ ανάσα και με νου
Γιορντάνι στου μπούστου μας την εκκλησιά!
Θ.Γ
Ντύθηκα τη Λευκαδίτικη στολή του ονείρου
Πόταξα στα χέρια της Αφροδίτης τους πεταμούς
Λαμπριάτικα στολίστηκα στη στράτα
Τούτη η ώρα με Κυριακή φαντάζει στο μυαλό!
Είναι η ώρα που συνάζω τις φωνές μου
Δυνατά να καναλίσουν στις ρίμες της βελονιάς
Άγιο μου ερχόχειρο λατρεία! Νους και πανοπλία της ζωής…
Θ.Γ
Ο συγγραφέας
Θοδωρής Γεωργάκης
Λευκάδα 2018
Μπορείτε να βρείτε όλα τα αποσπάσματα του βιβλίου που έχουμε δημοσιεύσει εδώ
