Να προστατευθεί η “Ταυτότητα της Κατούνας”!
Γράφει ο Κώστας Σκλαβενίτης
Έχω αναφερθεί και σε παλιότερα άρθρα μου για την γενέτειρα μου Κατούνα όπου έζησα μέχρι τα δέκα μου χρόνια για τις ανεξίτηλες αναμνήσεις από το σπίτι που γεννήθηκα, το δημοτικό σχολείο, τα παιχνίδια της εποχής στη πλατεία και τα χωράφια, τα καφενεία, τα επαγγέλματα των κατοίκων κ.α.
Στο πέρασμα του χρόνου και σχεδόν μετά από εξήντα χρόνια πηγαίνοντας στη Κατούνα νομίζω πως βρίσκομαι σε άλλο τόπο.
Όλα έχουν αλλάξει και τίποτε δεν θυμίζει το χωριό όπως εγώ το έζησα.
Η λεγόμενη ανάπτυξη ελέω τουρισμού αλλά και η αδιαφορία κατέστρεψαν σχεδόν όλα όσα μέρη έζησα κι έχω τις αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας.
Μα το κυριότερο αναμνήσεις από τους απλούς συγχωριανούς μία και δύο γενιές πριν τη δική μου που κόπιασαν σκληρά για να μεγαλώσουν τις οικογένειες τους.
Και οι Κατουνιώτες μόχθησαν στα χωράφια με τις ελιές και τα ελαιοτριβεία διότι από εκεί ήταν το κύριο εισόδημα τους με δεύτερη συμπληρωματική εργασία το ψάρεμα για κάποιους που δούλεψαν σε επαγγέλματα της θάλασσας στο επίνειο του χωριού τη Λυγιά.
Είναι αποδεδειγμένο με στοιχεία πως από το τέλος του 19ου αιώνα μέχρι το τέλος του 20ου το λάδι ήταν το σημαντικότερο αγροτικό προϊόν του χωριού. Την περίοδο αυτή οι ελαιώνες αντικατέστησαν τα αμπέλια και κάλυψαν τους λόφους φτάνοντας μέχρι τη θάλασσα.
Όλοι οι κάτοικοι απόκτησαν εισοδήματα είτε μαζεύοντας τις δικές τους ελιές , είτε έπαιρναν μεροκάματα ως τιναχτές οι άντρες και εργάτισσες οι γυναίκες στα λιοστάσια των λεγόμενων προυχόντων, είτε κάνοντας συμφωνητικό κάποιοι με ιδιοκτήτες για αποκοπές (την δεκαετία του 60 θυμάμαι ο πατέρας μου έπαιρνε μισακές τις ελιές δηλ. 50-50 το λάδι).
Όλος αυτός ο πλούτος από την μεγάλη έκταση που έχει η κοινότητα της Κατούνας κατέληγε στα ελαιοτριβεία του χωριού, της Παναγίας, του Αγίου Βαρβάρου,των Διγεναίων, των Γουρζαίων, του Φωτεινού, του Λογοθέτη και του Συναιτερισμού τα τελευταία χρόνια, για να βγει το λάδι.
Εκεί είδαμε όσοι προλάβαμε στα παλιά ελαιοτριβεία…
Το αλώνι όπου αλέθονταν οι ελιές με λιθάρια κι ο καρπός μετατρέπετο σε ζυμάρι
Τον πάγκο εκεί όπου γεμίζονταν μ ένα σιδερένιο πιάτο ένα ένα τα σακκιά, τα λεγόμενα τσόλια με το ζυμάρι
Το καζάνι με το ζεστό νερό
Το πιεστήριο-διαχωριστήρα
Τις μονάδες μέτρησης
Τις βαρέλες με το λάδι
Τα ασκιά ή σκοπούλια
Κι επειδή έχω φάει και προμάδα εκεί να την αναφέρω ως το πιο νόστιμο ψημένο ψωμί με λάδι ζεστό που μόλις είχε παραχθεί.
Σήμερα όλα αυτά είναι παρελθόν με όμορφες αναμνήσεις για μας τους παλιότερους.
Θα σταθώ όμως στα προβιομηχανικά ελαιοτριβεία τα οποία είναι Μνημεία της Νεότερης Ιστορίας και της Πολιτιστικής μας Κληρονομιάς διότι πρέπει να διαφυλαχτούν όσα ακόμη δεν καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Ειδική αναφορά θα κάνω στο ελαιοτριβείο των Διγεναίων που βρίσκεται σε κεντρικό σημείο της Κατούνας μέσα στη πλατεία και το συναντάμε όπως φτάνουμε αμέσως δεξιά.
Η κατασκευή και λειτουργία του παραπέμπει πριν το 1900 περίπου το 1880 και λειτούργησε μέχρι το 1958.
Τα εργαλεία του αλώνι, πιεστήριο, βίντσι, πάγκος, τσόλια, πίντες, καζάνι κ.α(βλ.φωτογραφιες) διατηρούνται σχεδόν ανέπαφα.
Το 1905 υπάρχει η χρονολογία σκαλισμένη σε πέτρα σε προσθήκη παρακείμενου κτηρίου 50τμ. που λειτούργησε ως παντοπωλείο.
Και στα δύο αυτά κτήρια υπάρχουν πεζούλες όπου έχουν καθήσει γενιές από τους προπαππούδες, προγιαγιάδες μέχρι και τους γονείς μας, είτε τους χειμώνες για να λιαστούν λόγω του ανατολικού προσανατολισμόύ τους είτε τα καλοκαίρια για λίγη δροσιά.
Το σπουδαιότερο όμως για λίγη κουβέντα δημιουργώντας έτσι τη λεγόμενη εδώ και δεκαετίες “Μικρή Βουλή” του χωριού.
Ακόμη και σήμερα ένα απογευματάκι μπορεί κάποιος να την συναντήσει.
Ο χώρος μαζί με τα κτήρια και τα εργαλεία είναι ιστορικός για όλους τους χωριανούς κάποιοι δε τον αποκαλούν λόγω της θέσης και της ιστορίας του “Ταυτότητα της Κατούνας”.
Αυτή την ταυτότητα λοιπόν οφείλουμε να την διαφυλάξουμε και να προστατευτούν τα κτήρια που κινδυνεύουν με κατάρρευση.
Χρειάζονται επείγουσες παρεμβάσεις έστω και μικρές.
Δεν υπάρχει πιστεύω Κατουνιώτης σαν και μένα που θα ήθελε να δει αυτά τα κτήρια χαλάσματα ή κατεδαφισμένα για κάποιο άλλο σκοπό.
Ακόμη και Ευρωπαίοι που κατοικούν πλέον στη Κατούνα δεν θα ήθελαν να δουν κάτι άλλο στη θέση τους και με αγωνία ρωτούν γιατί δεν επισκευάζονται τα κτήρια ως μνημεία.
Σύμφωνα με πληροφορίες μου το θέμα αυτό έχει φτάσει μέχρι το Υπουργείο Πολιτισμού με σκοπό την προστασία των κτηρίων. Αυτό όμως φαίνεται πως δεν αρκεί, ίσως χρειάζεται κάποιος φορέας ιδιωτικός ή δημόσιος να αναλάβει την αναστήλωση και προστασία του.
Προσωπικά είμαι σίγουρος πως το σύνολο των κατοίκων του χωριού επιθυμεί την προστασία του χώρου και από συζητήσεις αρκετοί είναι αυτοί που επιθυμούν να συμβάλλουν και οικονομικά ώστε να διασωθεί το τελευταίο ιστορικό προβιομηχανικό ελαιοτριβείο του 1880 αλλά και το μπακάλικο του 1905 λεγόμενα και ως “Ταυτότητα της Κατούνας”.
Κι εδώ πιστεύω πως πρέπει να πάρουν θέση και οι Πολιτιστικοί Σύλλογοι του χωριού γιατί είναι θέμα καθαρά που αφορά την Πολιτιστική Κληρονομιά της Κατούνας.