Οι Λαϊκοί Ξεχωριστοί Οργανοπαίχτες Στο νησί μας
ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΛΑΧΟΣ Ή ΚΑΡΑΝΑΣΟΣ
Ο κορυφαίος κλαριτζής της Λευκάδος, ο Θανάσης Βλάχος ή γνωστός σαν Καρανάσος σε Λευκάδα και Ξηρόμερο, στα χωριά που έπαιζε με την ζυγιά του! Πέρα απ’ την διαχείριση του κλαρίνου, είχε μια μοναδική εκφραστικότητα προσώπου και παιξίματος, που φανέρωναν έναν παθιασμένο κλαριτζή, πάθος που μετέδιδε και στον χορό του νταραβεριού. Γεννήθηκε στα Κολυβάτα το 1900 και πέθανε το 1959. Στην ζωή του παντρεύτηκε τρεις φορές και απόκτησε πέντε παιδιά. Πρωτόμαθε το κλαρίνο δίπλα στον επίσης κλαριτζή και ζουρνατζή πατέρα του Σωκράτη Βλάχο, όμως μαθήτευσε και κοντά στον σπουδαίο κλαριτζή Χαράλαμπο Μαργέλη απ’ του Νικολή, μα και δίπλα στον Πρεβεζάνο κλαριτζή Θανάση Νάτσικα. Η Τρίτη γυναίκα του, η Λεμονιά Βλάχου, σε μια συνέντευξή της, το 2001, μεταξύ των άλλων είπε κάτι σπουδαίο για τον Καρανάσο… <<Αυτός δεν ήταν πονηρός, έπαιζε μέχρι τέλος το τραγούδι, δεν το ξαχρείαζε…>>. Τα καλοκαίρι έφτανε με την ζυγιά του στην οποία είχε λαουτιέρη και τραγουδιστή τον χωριανό του Χρήστο Βρεττό, (Βερεστόντα), στο Ξηρόμερο, τότε που τα πανηγύρια εκεί κρατούσαν τρεις μέρες!
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΑΡΓΕΛΗΣ
O Xαράλαμπος Μαργέλης (1895 – 1954) γεννήθηκε στο χωριό Νικολής της Λευκάδος. Στα 1907 έφυγε οικογενειακώς στο Μεσολόγγι, όπου εκεί εργάστηκε στην καθαριότητα του δήμου. Ένα μηνιάτικό του οχτώ δραχμές το έδωσε και αγόρασε ένα παλιοκλαρίνο από έναν αποφυλακισθέντα κατάδικο… Έκτοτε ξεκίνησε αυτοδίδακτα στην αρχή η μεγάλη του καριέρα, την οποία τελειοποίησε δίπλα στον Βονιτσάνο κλαριτζή Γκούμα, αλλά και στον περίφημο δάσκαλό του τον Βασίλη Σουλεϊμάνη, τον κορυφαίο, κατά πολλούς κλαριτζή στην χώρα! Συνεργάστηκε με όλους τους μεγάλους δημοτικούς τραγουδιστές της εποχής του, μα κυρίως με τον Γιώργο Παπασιδέρη, με τον οποίο προπολεμικά έκανε πολλούς δίσκους, και την Γεωργία Μητάκη. Όσοι είχαν την τύχη να τον απολαύσουν να παίζει στα πανηγύρια έλεγαν χαρακτηριστικά πως, όταν έπαιζε, σηκώνονταν μπουχός απ’ το χώμα!!!
KΩΣΤΑΣ ΓΙΑΟΥΖΟΣ
Ίσως ο κορυφαίος κλαριτζής της Ελλάδος με ένα αρχαγγελικό άγγιγμα στο κλαρίνο του! Το κανονικό του όνομα ήταν Θεοφύλακτος Μουζάκης ή Ζούνης στο παρατσούκλι. Γεννήθηκε στο Νιοχώρι Λευκάδος το 1884, όπου εκεί στις υπόρροιες της Ελάτης πρωτόπαιξε εξαίσια φλογέρα στην ποιμενική, προφανώς, νεανική ζωή του. Στους Βλακανικούς πολέμους 1912 – 13 λιποτάκτησε απ’ τον στρατό… Έτσι ατίθασος, όπως ήταν, και γυρνώντας στα βουνά, για να αποφύγει τα αποσπάσματα, συνάντησε την Αναστασία, πανέμορφη κόρη απ’ την Ράχη, δίπλα απ’ το χωριό του το Νιοχώρι, την οποία αγαπούσε και την κάλεσε να τον ακολουθήσει στο βουνό… Όταν εκείνη αρνήθηκε την σκότωσε… Διπλά κυνηγημένος, τότε, εγκατέλειψε την Λευκάδα και βρέθηκε στο Μαρτίνο της Φθιώτιδος, όπου άλλαξε το όνομα και το επίθετό του, καθώς και την ημερομηνία γέννησής του, προκειμένου να ξεκινήσει μια καινούργια ζωή, μακριά απ’ τις διώξεις… Δεινός φλογεριστής, όπως ήταν, δεν άργησε να μεταπηδήσει στο κλαρίνο, το οποίο έμαθε δίπλα στον μεγάλο δάσκαλο Νίκο Σουλεϊμάνη. Έγινε έτσι το <<αρχαγγελικό ελληνικό κλαρίνο>>, που συνεργάστηκε κυρίως με τον Παπασιδέρη και δημιούργησαν τα εκπληκτικά ακούσματά μας. Εργάστηκε στον ΕΛΑΤΟ στην πλατεία του Βάθη στην Αθήνα, όπου πληροφορούνταν απ’ τους Λευκαδίτες θαμώνες για το χωριό του το Νιοχώρι και τους συγγενείς του, στο οποίο Νιοχώρι δεν επέστρεψε ποτέ…
O Κώστας Γιαούζος δεύτερος από αριστερά με την κομπανία του! Ολόκληρη η Ρούμελη γλέντησε μαζί του καημούς και ντέρτια στα πανηγύρια!
Ο γιος του Γιώργος Γιαούζος και αυτός κλαριτζής!
ΝΙΚΟΣ ΒΡΥΩΝΗΣ
Ο Νίκος Βρυώνης απ’ τον Άγιο Πέτρο. Γεννήθηκε στα 1923. Από μικρός μυήθηκε στην τέχνη του κλαρίνου, σαν αυτοδίδακτος, τέχνη που τελειοποίησε κοντά στους σπουδαίους στο Πανελλήνιο κλαριτζήδες απ’ την Πρέβεζα Νίκο Τζάρα και Βασίλη Μπεσίρη, γνωστό σαν Τουρκοβασίλη, όπου έμεινε κοντά τους για δυο χρόνια. Πρωτόπαιξε κλαρίνο δεκαοχτώ χρονών το 1941 στο πανηγύρι στην ΕΎΓΗΡΟ, μέσα στην Κατοχή! Με την ζυγιά του γυρνούσε όλα τα χωριά του νησιού σε πανηγύρια και γιορτές, ενώ πολλές φορές πέρασε και στην Πρέβεζα, αλλά και στην Αιτωλοακαρνανία, όπου έπαιξε ακόμη και στην Εμποροπανήγυρη της Αμφιλοχίας! Παρά το γεγονός ότι ήταν όνομα στον χώρο του κλαρίνου και οι σειρήνες ακόμη και από μεγάλα Αθηναϊκά κέντρα ηχούσαν στ’ αυτιά του, παρέμεινε πάντα πιστός στο επάγγελμα του αυτοκινητιστή και του γεωργού. Ένας απλοϊκός άνθρωπος, που πέρασε σαν εμβληματική Λαϊκή Μουσική Προσωπικότητα απ’ τα χωριά του νησιού, στα οποία, ακόμη και σήμερα οι μεγαλύτεροι τον θυμούνται με συγκίνηση…
ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΚΟΥΡΤΗΣ Ή ΜΙΛΑΡΗΣ
Γεράσιμος Κούρτης, γνωστός σε όλη την Λευκάδα σαν Μίλαρης, γεννήθηκε στην Εγκλουβή το 1907! Τελευταίος απ’ τα τέσσερα αδέρφια της οικογένειας, <<πρωίμισε>> και παντρεύτηκε πρώτος, κάτι που δεν του συγχώρεσαν οι πρεσβύτεροι αδερφοί του, βλέπετε στην παλιά Λευκάδα υπήρχε το απαράβατο εθιμικό δίκαιο που κανόνιζε τις κοινωνικές και οκογενειακές σχέσεις, και αναγκάστηκε να φύγει απ’ το χωριό της Εγκλουβής νιόπαντρος και να μείνει στις Αλυκές. Έκεί, όπως μας έδωσε τα βιογραφικά του στοιχεία η ογδοντατετράχρονη σήμερα κόρη του, η Νίκη Πετροπούλου, μητέρα του γνωστού στο Λευκαδίτικο κοινό πολιτευτή και ιδιοκτήτη του συνεργείου αυτοκινήτων Δημήτρη Πετρόπουλου, ξεκίνησε τα μαθήματα του κλαρίνου, κοντά σε έναν παλιό προπολεμικό Λευκαδίτη κλαριτζή, τον περίφημο Μήτσο Γεωργάκη απ’ τα Λαζαράτα ή Καπώνη στο παρατσούκλι, που, όμως, έμενε στην Αγία Κάρα. Ο Μίλαρης υπήρξε σπουδαίος κλαριτζής στα μεταπολεμικά χρόνια, εφάμιλος του Βρυώνη! Ήταν ξακουστός σε όλα τα χωριά του νησιού, αλλά και του Ξηρομέρου! Έφτανε μέχρι την Κατούνα. Φανταστείτε την αξία του, αναλογιζόμενοι πόσοι Ξηρομερίτες κλαριτζήδες υπήρχαν, παρά ταύτα τα χωριά του Ξηρομέρου καλούσαν τον Μίλαρη! Ήταν αχώριστο δίδυμο με τον βιολιτζή, τον Ταμπατούρλα, που έμενε στην Λυγιά και πηγαινοέρχονταν στα σπίτια τους με τα πόδια, στο δρόμο Αλυκών και Λυγιάς! Είχε στην ζυγιά του δυο αδέρφια απ’ την Βόνιτσα, την τραγουδίστρια με το όνομα Ρεγγίνα και τον βιολιτζή αδερφό της. Μάλιστα, όπως μας εκμηστηρεύτηκε η κόρη του, η παρουσία της Ρεγγίνας, ήταν αφορμή σκηνών ζηλοτυπίας απ’ την μάνα της, παρά το γεγονός ότι ο Μίλαρης, ο πατέρας της, όπως μας είπε, ήταν βράχος ηθικής… Απ’ τα τρία αρσενικά παιδιά του κανένα δεν θέλησε να ακολουθήσει το επάγγελμα, γιατί τα απέτρεπε η μάνα τους, λέγοντάς τους, πως το κλαρίνο είναι γύφτικη υπόθεση… Πράγματι υπήρχε μια προκατάληψη στην παλιά Λευκάδα για το όργανο αυτό το οποίο θεωρούσαν, μάλλον, υπόθεση των Ρομά… Το θρυλικό κλαρίνο του Μίλαρη το φυλάσσει σήμερα στην Λευκάδα, ένας εκ των εγγονών του, ο οποίος είναι αστυνομικός.
ΚΩΣΤΑΣ ΖΑΚΥΝΘΙΝΟΣ
Ο Κώστας Ζακυνθινός ή Χουχμάνης, γεννήθηκε στους Πηγαδισάνους της Λευκάδος. Έφυγε απ’ το χωριό του στην Αθήνα, όπου έκανε σπουδαία καριέρα μουσικού σαν σαξοφωνίστας και κλαρινίστας στην μπάντα της Χωροφυλακής, κυρίως, όπου υπηρετούσε. Ένας άνθρωπος της μουσικής, όχι αυτοδίδκατος, αλλά την διδάχθηκε σε αθηναϊκό ωδείο, και την υπηρέτησε κυρίως έντεχνα συνεργαζόμενος σε μεγάλα μουσικά δρώμενα συλλόγων, και στις εμφανίσεις της μπάντας της χωροφυλακής. Κορυφαία του στιγμή η συμμετοχή του, σαν βασικός κλαριτζής στην θρυλική βουκολική, θα λέγαμε, ταινία <<Ο Λύγκος ο Λεβέντης>>, στα 1959, που έσπασε ταμεία στους κηνηματογράφους της εποχής, ταινία παραγωγής του επίσης Λευκαδίτη, απ’ την Καρυά, Ευγένιου Κατωπόδη. Όντως μια μαγική παρουσία του Κώστα Ζακυνθινού σε όλα τα Μωραϊτικα δημοτικά τραγούδια της ταινίας, αφού ο Λύγκος, όπως, γενικά η φάρα των Λύγκων, με την ληστρική, αλλά και λεβέντικη δράση στο δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα, κατάγονταν απ’ το χωριό Χέλι (Αραχναίο) και δρούσαν στα βουνά της Αργολίδας, της Αρκαδίας και της Κορινθίας. (Παναγιώτη Μπιμπή: <<To Χέλι και η συμβολή του στους αγώνες του έθνους>>)
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΟΝΙΔΑΡΗΣ Ή ΤΣΙΡΟΥΦΛΗΣ
Ο Δημήτρης Κονιδάρης, ή Τσιρούφλης ήταν απ’ τα Χαραδιάτικα της Λευκάδος. Αυτοδίδακτος κλαριτζής, μέχρι την δεκαετία του 1990 διασκέδαζε τον κόσμο στα χωριά της Λευκάδος. Στην ζυγιά του, όπου συμμετείχαν και τα παιδιά του με διάφορα όργανα, είχε, συνήθως και δεύτερο κλαρίνο, τον Γεράσιμο Κούρτη (Μίλαρη) απ’ την Εγκλουβή, στο βιολί ο φίλος του ο Γιώργος Βερύκιος απ’ τον Δρυμώνα, στο λαούτο ο Βερεστόντας απ’ τον Αλέξανδρο και στο τραγούδι ο Μάης απ’ τον Άγιο Πέτρο. Ο Τσιρούφλης ήταν ο μόνιμος κλαριτζής με την ζυγιά του στο πανηγύρι των Αγίων Πατέρων, όταν απολείτουργα στήνονταν σπουδαίο γλέντι στο αλώνι του μοναστηριού! Πήγαινε ακόμη και στο Ξηρόμερο, όπως αφηγείται ο ίδιος, καλεσμένος σε γάμους και πανηγύρια Ξηρομερίτικα!
ΚΩΣΤΑΣ ΑΡΜΑΤΑΣ
Ο Κώστας Αρματάς, με καταγωγή απ’ το Φτερνό, είναι ίσως στις μέρες μας ο μόνος δεξιοτέχνης Λευκαδίτης κλαριτζής, που <<κρατά>> όλα τα σημερινά πανηγύρια στα χωριά! Ξεκίνησε έντεκα χρονών στον ΟΡΦΕΑ το κλαρίνο, τον οποίο υπηρετεί επί εικοσιπέντε χρόνια σε όλες τις εκδηλώσεις. Στην συνέχεια μαθήτευσε δίπλα στο πιο <<γλυκό κλαρίνο της Ελλάδος>> όπως αποκαλεί με σεβασμό τον δάσκαλό του, τον γνωστό στο πανελλήνιο Μάκη Βασιλειάδη, μαζί με τον οποίο και την Λευκαδίτισσα γυναίκα του Γιώτα Χαλκιά, γνωστή επίσης τραγουδίστρια στο Πανελλήνιο, έχουν παίξει σε πολλά πανηγύρια στο νησί, κυρίως στην Απόλπαινα της Αγίας Παρασκευής και στο Φτερνό του Αϊ Ελιός. Ο Κώστας Αρματάς συνεχίζει άξια την παράδοση των τριάντα επτά Λευκαδίων κλαριτζήδων! Πέραν απ’ την δεξιοτεχνία του στο όργανο έχει το τεράστιο ψυχικό πλεονέκτημα πως προσπαθεί να φέρει στην επιφάνεια κάθε Λευκαδίτκο παραδοσιακό τραγούδι και συγκινεί πράγματι η προσπάθειά του στην στενή συνεργασία μας, για βίωμα και χρήση αυτών των ξεχασμένων, τραγουδιών και στα σημερινά λαϊκά πανηγύρια του νησιού που συμμετέχει!
ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΡΥΚΙΟΣ Ή ΠΕΝΗΝΤΑΡΑΣ
Ο Γιώργος Βερύκιος ή Πενηντάρας απ’ τον Δρυμώνα με την γυναίκα του, απόμαχος πια με τις αναμνήσεις! Πάνω από πενήντα χρόνια στα Λευκαδίτικα Λαϊκά Μουσικά Μονοπάτια, απ’ την δεκαετία του 1950!Σπουδαία καριέρα στα μουσικά μας πράγματα και περίτεχνο παίξιμο του βιολιού, που τον έκανε περιζήτητο σε όλες τι ζυγιές! Δεν υπάρχει χωριό, νταραβέρι και πατάρι στο νησί, που να μην έπαιξε ο Γιώργος ο Βερύκιος! Μια εμβληματική προσωπικότητα, ως εκ τούτου, στο Λευκαδίτικο κοινό, το οποίο διασκέδασε, το έτερψε και του έδωκε μια ανάσα, μια διέξοδο στην σκληρή ξωμάχικη ζωή του!
ΜΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ
Μάκης Βασιλειάδης! Γαμπρός Λευκαδίτης, η γυναίκα του, η γνωστή στο Πανελλήνιο τραγουδίστρια Γιώτα Χαλκιά, κατάγεται απ’ την Λευκάδα. Ο Μάκης Βασιλειάδης πήρε μέρος σε Λευκαδίτικα πανηγύρια, όπως στο Φτερνό τ’ Αϊ Λιός, στην Απόλπαινα της Αγίας Παρασκευής, των Αγίων Αποστόλων στον Άγιο Πέτρο. Έχει μείνει στην ιστορία γιατί έπαιξε 14 χρονών κλαρίνο στην Αγία Μαρίνα στην Βαυκερή!!! Μεγάλωσε στην Πρέβεζα και άρχισε να παίζει κλαρίνο στα καφενεία του Σεϊτάν Παζάρ, για να απλωθεί η φήμη του σε όλη την Ελλάδα και να συνεργαστεί, στη συνέχεια, με τα μεγαλύτερα ονόματα στον χώρο του Δημοτικού Τραγουδιού. Το πιο γλυκό κλαρίνο στην Ελλάδα, λένε οι ειδικοί…
Φωτογραφία του ΟΡΦΕΑ με τον Μάκη Βασιλειάδη κλαρινίστα!
Ο Μάκης Βασιλειάδης στο κλαρίνο και ο Σταύρος Κατωπόδης, ή Μαστροσταύρος στην κιθάρα, σε ηχογράφηση του 1966 στην Λευκάδα!
AΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΥΤΑΛΑΝΤΟ ΝΙΚΟ ΖΟΓΓΟ Ή ΜΑΗ!
Tον Σεπτέμβρη του 2022 έφυγε για τα επέκεινα ένας άνθρωπος με μια τεράστια πορεία στα Μουσικά Πράγματα της Λευκάδας. Ο Νίκος Ζόγγος απ’ τον Άγιο Πέτρο, γνωστός σε όλο το Λευκαδίτικο κοινό σαν <<Νίκος ο Μάης>>! Πρόκειται για τον ομφάλιο λώρο, τον συνδετικό κρίκο εκείνης της παλιάς γενιάς Λευκαδίων Λαϊκών Οργανοπαιχτών με τους σημερινούς, αφού ευτύχησε να φτάσει πλήρης ημερών στα δικά μας βήματα, για να μας θυμίζει, πως σε τούτο τον τόπο, έζησε και δημιούργησε μια τεράστια γκάμα, αυτοδίδακτων, ως επί το πλείστον, οργανοπαιχτών, που τραγούδησε τους καημούς και τα πάθη, τις χαρές και τα πανηγύρια, που λάτρεψε αυτή η γενιά τον Λαϊκών Οργανοπαιχτών να σκορπά την χαρά και τον θρίαμβο σε κάθε Λευκαδίτικη μουσική σύναξη! Ο Νίκος ο Μάης είναι ένας απ’ αυτούς τους σκαπανείς του Λευκαδίτικου Μουσικού Στερεώματος! Γεννήθηκε και έζησε στον Άγιο Πέτρο, όπου, από μικρός, μαζί με τον έρωτά του για την γη του, την οποία υπηρέτησε σαν ξωμάχος, είχε μέσα του το ασίγαστο και δημιουργικό οπάθος για την μουσική! Δεν υπάρχει χωριό του νησιού μας στο πατάρι του οποίου δεν τραγούδησε και δεν έπαιξε κιθάρα στις ζυγιές, ο πολυτάλαντος Νίκος! Η φωνή του, αλέγρα και λεβέντικη, μάγευε με την χροιά της και συνέπαιρνε με τον οίστρο της! Μπήκε στις καρδιές όλων των Λευκαδίων και η μνήμη του, από γενιά σε γενιά, θα παραμένει, σαν ο καλλικέλαδος ραψωδός της Λευκαδίτικης ψυχής! Στην φωτογραφία ο Μάης στην ζυγιά του συγχωριανού του Νίκου Βρυώνη, σε κάποιο απ’ τα Λευκαδίτικα πανηγύρια των χωριών μας!
ΟΙ ΠΡΕΒΕΖΑΝΟI TΖΑΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΡΚΟΒΑΣΙΛΗΣ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ
Είναι γνωστές οι οικονομικοκοινωνικές σχέσεις της Λευκάδας με την απέναντι ακτή, το Ξηρόμερο, η περίφημη <<Στεριά>> για τους Λευκαδίτες κυρίως χωρικούς, που αναζητούσαν, τουλάχιστον απ’ τον 18ο αιώνα, μεροκάματο στα μπαμπάκια κυρίως της Βόνιτσας, μα και οι ίδιοι καλλιεργούσαν σιτηρά σε δανεικά χωράφια, αφού ο κλήρος στα χωριά του νησιού ήταν και ελάχιστος και κακοτράχαλος… Αυτές οι βαθιά ριζωμένες σχέσεις των δύο πλευρών είχαν μια αμφίδρομη πορεία επιρροής σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, άρα μηδέ και της μουσικής εξαιρουμένης, γι αυτό και τονίσαμε εισαγωγικά πως η ΛΕΥΚΑΔΙΤΚΗ ΛΑΪΚΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ, συμπυκνώνει και συνενώνει με τρόπο θαυμαστό, αρχαιοελληνικά, νησιώτικα, Επτανησιακά, Στερεοελλαδίτικα, Ηπειρώτικα, Κρητικά, μα και Μικρασιάτικα μουσικά γνωρίσματα και στοιχεία!
Εκείνο, όμως, που δεν γνωρίζαμε καλά, τουλάχιστον μέχρι τώρα, που ξεκίνησε η έρευνά μας για τα ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΛΑΊΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ, είναι η στενή μουσική σχέση της Λευκάδας με την Πρέβεζα! Ίσως γιατί η Πρέβεζα είναι το μόνο κομμάτι της Ηπείρου που δεν έχει προσχωρήσει ολοσχερώς στο ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΜΟΥΣΙΚΟ ΗΧΟΧΡΩΜΑ, αλλά διατηρεί εξ ίσου στενή μουσική συγγένεια με τα Επτάνησα και την Αιτωλοακαρνανία! Έπειτα, για μεγάλο χρονικό διάστημα η Λευκάδα ανήκε στη Νομαρχία Πρεβέζης, με αποτέλεσμα και την στενή γραφειοκρατική εξάρτηση του νησιού, αφού κάθε ιδιωτική υπόθεση των Λευκαδίων έπρεπε να διεκπεραιωθεί στην Πρέβεζα… Μια ακόμη αιτία πρόσμειξης των δύο πλευρών, η οποία πρόσμειξη αφορά και τον χώρο της μουσικής…
Μεταπολεμικά το λιμάνι της Πρέβεζας δίνει τεράστια ώθηση στην οικονομική ζωή της περιοχής! Κόσμος πολύς εργάζεται και βρίσκει μεροκάματο στο λιμάνι! Ένας κόσμος, που τα βράδυ αναζητεί την διασκέδαση στα ταβερνεία και τα κεντράκια του Σαϊτάν Παζάρ. Δημιουργείται έτσι μια μεγάλη πολυπληθής ομάδα λαϊκών οργανοπαιχτών οι οποίοι αποκτούν και φήμη πέραν των ορίων της Πρέβεζας! Έρχονται και στην Λευκάδα! Και υπάρχει, πέραν απ’ την διασκεδαστική πλευρά, μια σχέση δασκάλων Πρεβεζάνων και Λευκαδίων μαθητών στο κλαρίνο, στο βιολί και στο λαούτο! Μάλιστα, εκεί στο καφενείο του Ανδρέα Σκιπιτάρη, στο Σαϊτάν Παζάρ, δημιουργείται το ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΛΑΪΚΟΥ ΑΣΜΑΤΟΣ ΠΡΕΒΕΖΗΣ – ΛΕΥΚΑΔΟΣ – ΜΑΡΓΑΡΙΤΙΟΥ – ΠΕΡΙΧΩΡΩΝ! Αυτό το καφενείο χαρακτηρίστηκε και επιγράφηκε σαν <<Στέκι Μουσικών η Αλληλοβοήθεια>>. Εδώ στεγάστηκαν και πολλοί Λευκαδίτες μουσικοί, ενώ εδώ κλείνονταν και οι συμφωνίες με τις ζυγιές που θα έρχονταν σε πανηγύρια στην Λευκάδα. Το σωματείο αυτό, σύμφωνα με τα Πρεβεζάνικα αρχεία, ήταν καλά οργανωμένο. Την δεκαετία του 1950 αριθμούσε 104 μέλη μουσικών και έφτασε στο σημείο να δίνει και συντάξεις!
Δύο κορυφαίοι Πρεβεζάνοι κλαριτζήδες κρατούν τα σκήπτρα σε όλο αυτό το μικτό μουσικό μεσοπολεμικό και μεταπολεμικό μουσικό ταξίδι, που απλώνει, όπως προαναφέραμε, τις ρίζες του και στην Λευκάδα. Είναι ο Νίκος Τζάρας και ο Βασίλης Μπεσίρης, άξιος μαθητής του Τζάρα, ο γνωστός στους παλιότερους Λευκαδίτες σαν Τουρκοβασίλης, αφού ακόμη και την δεκαετία του 1970έρχονταν στα χωριά της Λευκάδος και ιδιαίτερα στο πανηγύρι της Ανάληψης στον Φρυά των Σφακιωτών! Αυθεντικός μαθητής, τώρα, του Τουρκοβασίλη είναι ο Λευκαδίτης Νίκος Βρυώνης, ο οποίος, όπως είδαμε δέσποζε επί χρόνια στα Λευκαδίτικα Λαϊκά πανηγύρια των χωριών του νησιού.
Ο Νίκος Τζάρας είναι, σύμφωνα με τους Πρεβεζάνους, αλλά και τους Λευκαδίτες Λαϊκομουσικόφιλους το κορυφαίο μεταπολεμικό κλαρίνο σε όλη τη Δυτική Ελλάδα. Γεννήθηκε στα Γιάννενα, αλλά πέρασε τα εφηβικά του χρόνια στην Βόνιτσα οικογενειακώς, όπου και έμαθε την τέχνη του κλαρίνου. Εγκαταστάθηκε μετέπειτα στην Πρέβεζα όπου έκανε το επάγγελμα του αραμπατζή. Η γυναίκα του η Αλεξάνδρα ήταν Λευκαδίτισσα! Η ίδια σε συνέντευξή της παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο παντρεύτηκε τον Τζάρα. Ήταν, αναφέρει, μαθήτρια σε χορωδία της Λευκάδος και έπαιζε μαντολίνο. Ο πατέρας της είδε τον Τζάρα σε πανηγύρι στην Λευκάδα, τότε την δεκαετία του 1930 και γοητευμένος απ’ το παίξιμό του του προξένεψε την κόρη του! Πράγματι, όπως αναφέρει ή Αλεξάνδρα Τζάρα, ο γάμος έγινε στην Λευκάδα με είκοσι οργανοπαίχτες, μεταξύ των οποίων ήταν και δύο τούρκοι, οι οποίοι, προφανώς, ξέμειναν σαν οργανοπαίχτες στην Πρέβεζα, αφού απελευθερώθηκε απ’ τους τούρκους το 1912!
Εξαίρει η Λευκαδίτισσα γυναίκα του Τζάρα, στην ίδια συνεντευξη, τον καλό του χαρακτήρα, γιατί προσπαθούσε να μάθει, τότε νέα παιδιά, αφού, κατά κανόνα το κλαρίνο ήταν κλειστό επάγγελμα και πήγαινε από πατέρα σε παιδί μόνο… Ή ίδια συμπλήρωσε, πως, όταν ο Τζάρας μάθαινε τον Τουρκοβασίλη κλαρίνο, αυτή κρατούσε τον χρόνο με το μαντολίνο της! Ο εγγονός του Τζάρα, ο Τάκης, διατηρεί σήμερα ακόμη τα κλαρίνα του παπού του στην συλλογή του, το ένα απ’ τα οποία, όπως δήλωσε, το βρήκε στον Άγιο Πέτρο της Λευκάδος! Εδώ έρχεται να <<δέσει>> η πληροφορία που μας έδωσαν ο Κώστας Πατρίκιος, ο Αποστόλης Αντύπας και ο τέως δήμαρχος Απολλωνίων Γιώργος Λογοθέτης απ’ τον Άγιο Πέτρο, ότι, ο Νίκος Τζάρας είχε μείνει αρκετές μέρες στον Αγιο Πέτρο, προκειμένου να διδάξει το κλαρίνο σε κάποιο απ’ τα μέλη της Αγιοπετρίτικης οικογένειας Λογοθέτη, μάλλον τον μετέπειτα ταλαντούχο και άξιο κλαριτζή, συνεργάτη του περίφημου Τάσου Χαλκιά, τον Μήτσο Λογοθέτη, ο οποίος, λόγω, πνευμονίας, όπως θα δούμε παρακάτω, σταμάτησε νωρίς το κλαρίνο!
Η καριέρα του Τζάρα στο κλαρίνο άρχισε το 1921, για να απογειωθεί στα χρόνια του μεσοπολέμου, όταν η φήμη του φτάνει και μέχρι τους Αθηναϊκούς μουσικούς κύκλους, όπου και συνεργάζεται με το ΚΕΝΤΡΟ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. ΦΙΛΟΙ ΜΟΥΣΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΎ ΑΡΧΕΙΟΥ της Μέλπως Μερλιέ και ηχογραφεί μαζί της, προπολεμικά το 1930, έναν δίσκο Παραδοσιακών Τραγουδιών με τίτλο ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΓΙΑΝΝΙΝΑ, με εκπληκτικά Ηπειρώτικα τραγούδια. Όταν έφυγε απ’ την ζωή, το 1955, οι μαθητές του και σύντροφοι οργανοπαίχτες στις ζυγιές που σχημάτιζε τον έκαναν τραγούδι…
Kλάψε λαούτο και βιολί, σαντούρι και κιθάρα
Κ’ εσύ κλαρίνο πένθισε για τον χαμό του Τζάρα
Δευτέρα μέρα έπαιζε στου Κρόκου την ταβέρνα
Πόνος βαρύς τον έπιασε για τελευταία μέρα
Τον κλάψαν το Ξηρόμερο, Πρέβεζα και Λευκάδα
Κι όλοι τα μαύρα βάλανε για τον χαμό του Τζάρα
Ο Τζάρας ήταν ξακουστός σε όλη την Ελλάδα
Τώρα απ’ το γραμμόφωνο θ’ ακούμε γειά σου Τζάρα.
Την σχέση του Νίκου Τζάρα με την Λευκάδα, αφού καλούνταν τακτικότατα, κυρίως προπολεμικά στο νησί με την ζυγιά του, ακόμη και μέσα στην Χώρα τραγουδούσε, μας την περιγράφει παραστατικότατα ο Θωμάς Σβορώνος, ο οποίος διατηρούσε μαγαζί διασκέδασης στο παζάρι:
<<Eδώ στη Λευκάδα τους έφερνα συνέχεια στο μαγαζί μου, που ήταν κάπου στο κέντρο της πόλης και το είχα βαφτίσει ΤΑ ΧΕΛΙΔΟΝΙΑ. Για να τους φέρω έπρεπε να πάω από μέρες. Ή και από κάνα δυο μήνες πριν, για να κλείσω συμφωνία. Ήταν τόσο περιζήτητοι που τρελαίνονταν ο κόσμος να τους ακούει. Από το μαγαζί μου πέρασαν σχεδόν όλοι οι Πρεβεζάνοι οργανοπαίχτες. Είχαν σχηματίσει τρεις εξαίρετες κομπανίες. Εκτός απ’ τους Νίκο Τζάρα, Τουρκοβασίλη και τους αδερφούς Τζέμα, είχε έρθει ο Μήτσος Αραπάκης. Τούτος δω έπαιζε τσίμπαλο και τραγούδαγε. Ήτα επίσης και ο Βασίλης Γκούνης. Έπαιζε λαούτο, ο Δημοσθένης Καταρτζής, οι αδερφοί Νταή και ο Παύλος Ζαφείρης έπαιζε βιολί. Όλοι τους πρώτης σειράς καλλιτέχνες! Σοβαροί, τίμιοι, με φιλότιμο!>> (Ιστοσελίδα ΜΟΥΣΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΣ. Άρθρο του Ανδρέα Καρζή με τίτλο Η ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΕΒΕΖΑ).
Ο Τουρκοβασίλης, μαθητής του Τζάρα, όπως προαναφέραμε, ήταν ο μάγος του κλαρίνου <<με τα χρυσά δάκτυλα>>! Είναι ο μέντορας και δάσκαλος του Αλέκου Κιτσάκη, του τραγουδιστή που και σήμερα είναι γνωστός στο Πανελλήνιο σαν ΤΟ ΑΗΔΟΝΙ ΤΗ ΗΠΕΙΡΟΥ! Συνεργάστηκε ο Τουρκοβασίλης, επίσης, με μεγάλα ονόματα στο χώρο της Δημοτικής Μουσικής, την Τασία Βέρα, την Σοφία Κολητήρη και τον Γιώργο Παπασιδέρη. Μολογούν οι παλιοί Λευκαδίτες γλετζέδες των πανηγυριών στα χωριά, πως όταν έπαιζε κλαρίνο ο Τουρκοβασίλης <<έπεφτε γερή χαρτούρα>>!!! Του κολλούσαν τα χαρτονομίσματα στο μέτωπο και για να τους το ανταποδώσει, τραγουδούσε απ’ το βράδυ μέχρι την άλλη ημέρα το πρωί που έριχνε ο ήλιος!!! Προσωπικά, μικρό παιδί την δεκαετία του 1960, τον θυμάμαι να παίζει κλαρίνο σε μια απ’ τις πέντε ζυγιές όργανα που έπαιζαν στο πανηγύρι της Αναλήψεως, στον Φρυά των Σφακιωτών και να καθηλώνει όλους τους μερακλήδες…
Ο σπουδαίος Πρεβεζάνος κλαριτζής Νίκος Τζάρας στην μέση με το τσιγκελωτό μουστάκι, στα 1930, ο οποίος δημιούργησε ολόκληρη δική του σχολή γύρω απ’ τα κλαρίνο, με ένα δικό του χαρακτηριστικό παίξιμο και ηχόχρωμα, που τον έκανε γνωστό και πέραν απ’ τα όρια της Δυτικής Ελλάδας! Καλούνταν τακτικά και σε Λευκαδίτικα πανηγύρια στην διάρκεια του μεσοπολέμου, ενώ δίδαξε σε αρκετούς Λευκαδίτες την τέχνη του κλαρίνου. Δεξιά του ο βιολιτζής Κώστας Μπενάτσης και αριστερά του ο λαουτιέρης Βασίλης Ντάλας. Η φωτογραφία είναι απ’ την ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων.