Κάθε Σάββατο, έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Θοδωρή Γεωργάκη “Λευκαδίτικα Λαϊκά Μουσικά Μονοπάτια“
ΔΥΟΝYΣΙΑΣΜΟΣ, ΑΠΟΛΛΩΝΙΣΜΟΣ, ΠΟΛΙΟΥΧΙΣΜΟΣ!
Μετά την εμβόλιμη παρουσίαση της ΦΙΑΛΡΜΟΝΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ και την τιμή που περιποιεί διαχρονικά στο νησί μας, επανερχόμεθα στην αρχική μας στόχευση, που είναι ΤΑ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΛΑΪΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ! Ενώ, λοιπόν, η Χώρα ακολούθησε τον προαναφερθέντα Ενετικο – Ευρωπαϊκό μουσικό δρόμο, τα Χωριά του νησιού, εμφανώς στη βάση ενός κοινωνικού διαχωρισμού, ΧΩΡΙΑΤΕΣ αποκαλούνταν υποτιμητικά απ’ τους Μπρανέλους μέχρι σχεδόν το 1990, συνέχισαν την μακραίωνη Μουσική τους Παράδοση, με την δίδυμη ζυγιά ζουρνά και νταουλιού, η οποία, όπως προαναφέραμε, πλαισιώνεται απ’ τα μέσα του 19ου αιώνα με το βιολί και το λαούτο, ενώ απ’ την περίοδο του Μεσοπολέμου το κλαρίνο εξωβελίζει σταδιακά τον ζουρνά και παίρνει τη θέση του στις ζυγιές οριστικά την δεκαετία του 1960. Αυτός ο κοινωνικός διαχωρισμός με την ταμπελοποίηση σαν <<κοινωνικό στίγμα>> δεν είναι του παρόντος να αναπτυχθεί, είναι, όμως καθοριστικός παράγοντας στην διαμόρφωση αυτού του διπλού Μουσικού Δρόμου, που ακολούθησε η Λευκάδα μετά το 1684, όταν ξεκινά η Ενετοκρατία στο νησί.
Eνώ έτσι χωρεί αυτή, λοιπόν, η διττή πορεία Χώρας και Χωριών του νησιού, εδώ, στο παρόν πόνημα, επαναλαμβάνομε, μας ενδιαφέρει αποκλειστικά Η ΛΑΪΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ, όπως εκτυλίσσεται, κυρίως, στα Χωριά και πάνω σε αυτή θα επικεντρωθούμε. Πρόκειται για μια μακροϊστορική διαδρομή διαποτισμένη απ’ τις τρεις προμνημονευθείσες έννοιες – ιδέες, τον Απολλωνισμό, τον Διονυσιασμό και τον Πολιουχισμό και με ταυτοτικούς χορούς της τους επίσης πανάρχαιους ΣΥΡΤΟ και ΜΠΑΛΛΟ, όπως θα δούμε παρακάτω. Μια μακραίωνη Μουσική διαδρομή, ως εκ τούτου, που δίνει την δυνατότητα της διάνοιξης, διαχρονικά, της Λευκαδίτικης κοινωνίας της ξωμαχιάς, αφού το νησί συνεχίζει να πορεύεται πάνω στο πρωτογενή τομέα μέχρι το 1980, προς τον εξωτερικό κόσμο, ορατό και αόρατο. Αποτελεί, συγχρόνως, θα διατρανώσομε ευθύβολα και κατηγορηματικά, μια άμεση, όσο και ρηξικέλευθη απάντηση, στις δοξασίες τρίτων προς το νησί μας, που θεωρητικά και σχεδόν χωρίς καμιά βιωματική εμπειρία, καθηλώνουν την ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ του στα στενόνοα όρια μιας δήθεν <<Συρραφής>> Ηπειρώτικων, Ρουμελιώτικων και Μωραϊτικων μουσικών επιρροών, ταυτίζοντας επιδερμικά την σταυροδρομιακή γεωγραφική θέση του νησιού με μια αναγκαστική επίδραση των τριών ανωτέρω γεωγραφικών μουσικών παραγόντων…
ΟΧΙ… Η Λευκάδα, την οποία προσωπικά χαρακτηρίζομε σαν <<Η Δήλος του Ιονίου>>, και θα ερμηνεύσομε αμέσως τον χαρακτηρισμό, έχει αυθύπαρκτη ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ και μάλιστα μακροϊστορική, που συγκεράζει τα τρία προαναφερθέντα υποστασιακά – ιδεολογικά της στοιχεία, τον Απολλωνισμό, τον Διονυσιασμό και τον Πολιουχισμό, σαν εδραία πεποίθεση μιας ερωτικολυρικής βιωτής, μέσα και απ’ την μουσική της και τους δύο ανωτέρω ΤΑΥΤΟΤΙΚΟΥΣ χορούς της. Στο ανώνυμο Λευκαδίτικο Λαϊκό τραγούδι υποστασιοποιείται η ιστορικότητα της Λευκαδίτικης ψυχής, σαν εξόχως υπαρξιακό στοιχείο, συνδεδεμένο άριστα με τον εσώτερο κόσμο των Λευκαδίων, έτσι όπως εκφράζεται γενικότερα και μοναδικά σε όλες τις εκφάνσεις, που δικαίως χαρακτηρίζουν το νησί σαν κορυφαία Πνευματική Κοιτίδα της Ελλάδας ολάκερης! Επομένως, η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ της Λευκάδος δεν είναι, όπως διατείνονται πολλοί διαποτισμένη και ένα απότοκο της γειτνίασής της με τις κοντινές ακτές της ηπειρωτικής χώρας, αλλά μια συνεπής σταθερή μουσική πορεία του νησιού, που έχει τις ρίζες της στην αρχαιότητα βαθιά, όταν στο νοτιότερο άκρο του, την περίφημη χερσόνησο του ακρωτηρίου Λευκάτας, <<γεννά>>, να <<Η Δήλος του Ιονίου>>, τον δικό της Απόλλωνα, Μουσαγέτη και Φωτάρχη! Άλλωστε, όχι τυχαία, οι Λευκαδίτες περί το 1700, όταν το νησί έχει απαλλαγεί απ’ τους τούρκους, αφού, ουσιαστικά, είναι το πρώτο μέρος της Ελλάδας που ξέφυγε τόσο νωρίς απ’ τον τούρκικο ζυγό, έστω και αν πέρασε στα χέρια των Ενετών, επέλεξαν οι Λευκαδίτες, μετά την απελευθέρωσή τους, την Μυθική Λύρα του Απόλλωνα, σαν έμβλημα του νησιού!
Εκφράζει στη Μυθολογία μας, η Λύρα του Απόλλωνα, την αρμονία της ψυχής, η οποία αρμονία επέρχεται όταν εδραιωθεί μέσα της η νηνεμική αμεταβλησία και η αφθαρσία! Αυτή δε η αρμονία της ψυχής, εν προκειμένω των Λευκαδίων κατοίκων, και η εξ αυτής παραγόμενη Μουσική, σαν εναρμόνια κραδασμική έκφραση, κατακτάται με μια εσώτερη σύνδεση της ψυχής με τις αστείρευτες και ζωογόνες δυνάμεις του Ήλιου, του Θεού Απόλλωνα! Συμπτωματικό, άραγε, πως, στον ίδιο χώρο του πανάρχαου Λευκάτα, αντιλάλησε και ο μουσικός οίστρος με την Βάρβιτο της Σαπφώς, όταν έπεσε στα βαθιογάλαζα νερά του Ιόνιου για τον έρωτά της προς τον Φάονα;
Ότ΄η ποιήτρια Σαπφώ έπεσεν προ ποδών σου
Από συμπάθειαν και συ έκλινες τον λαιμόν σου
Και έκτοτε εφύλαξες το μέτωπον σκυμμένον
Τα ύδατά σου θεωρών με βλέμμα δακρυσμένο
Τα ύδατά σου τα σκληρά, που ίσως οργισμένα
Γλείφουν ακόμη με χαράν οστά ερωτευμένα…
Εδάφιο απ’ τον ύμνο προς τον Λευκάτα, του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Του Λευκάτα που τόσο θρυλοποιήθηκε απ’ τους Λευκαδίτες και που υμνήθηκε με αξαίσιο λυρισμό και απ’ τον έτερο Λευκάδιο αοιδό, τον Άγγελο Σικελιανό! Αυτή ακριβώς η αρχαιοελληνική εκκίνηση των μουσικών πραγμάτων στο νησί της Λευκάδας, για τους Λευκαδίτες είναι το μεγάλο μουσικό πλεονέκτημα σε όλη την Ελλάδα και τίτλος τιμής για το νησί μας, που είτε εκουσίως, είτε ακουσίως, λόγω άγνοιας, παρέρχονται πολλοί! Έτσι, η Λευκάδα, βλέπομε, όπως ακριβώς και σήμερα, να προχωρεί τον προαιώνιο μουσικό της δρόμο, την δική της μουσική ιδιοπροσωπία και ταυτότητα, παντρεύοντας, θα επαναλάβομε και πάλι, με τρόπο αρμονικό το προαναφερθέν <<Μυστηριακό της Μουσικό Τρίγωνο>>! Πουθενά δεν υπεισέρχεται η υπερβολή… Το νησί μας, παρά το γεγονός ότι μεσολάβησαν τα διακόσια χρόνια σιωπής και σχεδόν παντελούς έλλειψης πνευματικής και μουσικής ζωής με την τουρκοκρατία, (1479–1684), συνέχισε και συνεχίζει να συγκεράζει αυτούς τους τρεις ιδεολογικομουσικούς Ελληνικούς δρόμους! Το θυελλώδες και οργιαστικό ήθος και ύφος του Διόνυσου, έτσι όπως μουσικά εκφράζεται με τα πνευστά μουσικά όργανα, τον αρχαιοελληνικό αυλό, τον βυζαντινό ζουρνά και το νεοελληνικό κλαρίνο, όπως τον βίωσαν οι Λευκαδίτες στις κορφές των πανάρχαιων Σκάρων και του επίσης πανάρχαιου καλλιεργητικού οροπεδίου της Εγκλουβής, ή στον Ευγηριώτικο Λειψόπυργο, συνοπτικά ο Διονυσιασμός με τον κυρίαρχο πυρήνα του, που εστιάζεται στο στερεότυπο πως, το ποτάμι της ζωής, τίποτα δεν το σταματά! Απ’ την άλλη πλευρά την λεπτεπίλεπτη Απολλώνεια ποιότητα και αρμονία, όπως εκφράζεται, με την σειρά της, απ’ τα έγχορδα όργανα, του νησιού, το λαούτο, την κιθάρα, το μαντολίνο, το σαντούρι, το βιολί, με τόπο λατρείας τον πανάρχαιο βράχο του Λευκάτα και την μαγεία του ζωοδότη ήλιου και της πλανεύτρας θάλασσας! Τέλος με τον Πολιουχισμό της Βυζαντινής μουσικής παράδοσης, που διαδέχεται ομαλά την αρχαιοελληνική, πάνω σε μια γραμμική εξέλιξη, η οποία παγιώνει την μουσικολατρευτική συνοδεία, που πια εγκαινιάζει <<Το Πανηγύρι του Αγίου του Χωριού>>!
Σαφέστατα αυτή η μουσική διαδρομή της Λευκάδος, όπως και σε κάθε τόπο, έχει δεχθεί και επιδράσεις. Πόσο μάλλον στην Λευκάδα, το γεωγραφικό σταυροδρόμι της Δύσης και της Ανατολής, με εποικιστικές μεταφορές κατοίκων απ’ την Πελοπόννησο, την Ήπειρο, την Στερεά Ελλάδα, την Κρήτη, την Ζάκυνθο, την Κεφαλλονιά, την Καλαβρία της Κάτω Ιταλίας, και στα νεώτερα χρόνια από Μικρασιάτες. Και όλες αυτές οι μετοικίσεις συνέβησαν κυρίως κατά την εποχή των Τόκκων, (1362 – 1479), όταν κατά τον Πάνο Ροντογιάννη, (ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, Τόμος Α), συμβαίνει ευρείας τάξεως πληθυσμιακή διαστρωμάτωση στο νησί. Παρά ταύτα, όμως, και παρά τις μουσικές προίκες που κουβάλησε αυτή η πανσπερμία κατοίκων στην Λευκάδα, επήλθε μια θαυμαστή μουσική ομογενοποίηση και σύμπνοια πάνω στη βάση του ανωτέρου θεμελιακού μουσικού μας τριγώνου, (Απολλωνισμός, Διονυσιασμός, Πολιουχισμός), που κυριαρχεί και θα κυριαρχεί στο διηνεκές, σαν μια εσώτερη Λευκαδίτικη Μουσική Λειτουργία, σαν μια υποβολή στον Λευκαδίτη απ’ τον αρχαιοκρατούμενο Βράχο της Σαπφώς και του Απόλλωνα, αλλά και απ’ το ανύστακτο Μελωδικό Μάτι της Κυρούλας στον βράχο της Φανερωμένης… Αυτή η τριπλή μουσική πανδαισία και κουλτούρα στο νησί, επαναλαμβάνομε για πολλοστή φορά, σε συνδυασμό με τους δύο ταυτοτικούς χορούς του, τους πανάρχαιους Συρτό και Μπάλλο, θέλομε να πιστεύομε, πως εκφράζεται με τρόπο αυθεντικό και μοναδικό, σε μια αείρροη μουσική συνέχεια, απ’ τα ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΛΑΪΚΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΑ, έτσι όπως διατηρήθηκαν και διατηρούνται μέχρι σήμερα στο νησί της Λευκάδος!
Απολλωνισμός!!! Του Λευκάδιου Μούσαρχου η βροντόλαλη Λύρα!
Διονυσιασμός! …Τον Διόνυσο προσκαλώ, τον θορυβώδη και ενθουσιώδη, τον Βακχικό βασιλέα, τον ζώντα στους αγρούς, τον γεμάτο από κισσό, που έχει πρόσωπο ταύρου, που τρέφει τα σταφύλια και έχει πέπλο τα βλαστάρια… (Απ’ τον Ορφικό Ύμνο <<Εις Διόνυσον>>).
Πολιουχισμός! Με την ψαλτική λύρα!
Αινείτε Αυτόν εν ήχω σάλπιγγος! Αινείτε Αυτόν εν ψαλτηρίω και κιθάρα!
Αινείτε Αυτόν εν τυμπάνω και χορώ! Αινείτε Αυτόν εν χορδαίς και οργάνω!
Αινείτε Αυτόν εν κυμβάλοις ευήχοις! Αινείτε Αυτόν εν κυμβάλοις αλαλαγμού!
H XEΛΥΣ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΚΑΙ Η ΒΑΡΒΙΤΟΣ ΤΗΣ ΣΑΠΦΩΣ!
Στο αμέσως προηγούμενο κεφάλαιο αναφερθήκαμε γενικά στο <<Μυστηριακό Μουσικό Τρίγωνο>>, που αιώνες διαποτίζει τα μουσικά πράγματα του νησιού μας. Εδώ θα εστιάσομε αυγαστικά σε αυτήν ακριβώς την εμπνευματωμένη και διαποτισμένη απ’ τα αρχαία νάματα πορεία της Λευκαδίτκης μουσικής πορείας. Στα Επτάνησα, η Κέρκυρα δικαίως επαίρεται, για τις πανάρχαιες μουσικές της καταβολές, που ξεκινούν απ’ τον μεγάλο αοιδό της, τον Δημόδοκο, το ίδιο και η Ιθάκη για τον περίφημο αοιδό της, τον Φήμιο… Η Λευκάδα μπορεί και πρέπει, όχι απλά να επαίρεται, αλλά να αγάλλεται και να το αποκαλύπτει σε κάθε της στιγμή, για τις επίσης πανάρχαιες μουσικές της καταβολές, οι οποίες είναι θεμελιωμένες, όχι από θνητούς, αλλά απ’ τον ίδιο τον θεό της Μουσικής τον Απόλλωνα, σε μια αγαστή συνύπαρξη με την Δέκατη Μούσα, την ερωτόλαγνη Σαπφώ! Κάτω απ’ την πρωτόλεια Χέλυ του Απόλλωνα και την Βάρβιτο της Σαπφώς, να άδουν και οι δύο στον ηλιόβρυτο Λευκάτα, το Λευκαδίτικο ακρωτήρι του φωτός, του έρωτα και της αρμονίας, ευλογήθηκε η μουσική πορεία του νησιού μας να περάσει και να ευδοκιμήσει και να αυγατέψει και στα υπόλοιπα κέντρα του νησιού, που υπήρχε ζωή στην αρχαιότητα, στους Σκάρους, στα Κολυβάτα και στα Φραξούλια του Αλέξανδρου, στον Λειψόπυργο στην Εύγηρο, στο Λιθανώφλι στο οροπέδιο της Εγκλουβής, στο Φρύνι, και κατά τον Αύγουστο Σορδίνα, στον Κάβαλλο και στα Απρογερακάτα των Σφακιωτών, εκεί στην ποιμενική και κοινωνική ζωή των αρχαίων Λευκαδίων!
Ο Απόλλωνας πήρε την λύρα του απ’ τον Ερμή, ο οποίος είναι ο πρώτος κατασκευαστής λύρας στον κόσμο, την κατασκεύασε από όστρακο χελώνας, κέρατα και έντερα βοδιού για χορδές! Είναι η περίφημη <<Χέλυς του Ερμή>>, την οποία αναγκάστηκε να χαρίσει στον Απόλλωνα, προκειμένου να τον εξευμενίσει, γιατί του είχε κλέψει τα βόδια. ‘Εκτοτε δεν υπάρχει λατρεία αρχαίου θεού που να παρουσιάζει τέτοιο πλούτο και τόση ψυχική ανάταση, όσο η λατρεία του Απόλλωνα, η οποία, με την κορύφωση του ενθουσιασμού, οδήγησε στην αποκάλυψη της μουσικής ζωής! Πήρε την Χέλυ ο Απόλλωνας και την ανέδειξε σε σύμβολο αυτής της μουσικής, για να καταστεί ο πρώτος θεός που γνώρισε στους αρχαίους Έλληνες, αλλά και στην ανθρωπότητα ολόκληρη, μέσα απ’ την μουσική, την Εξιλέωση, που φέρνει τον Εξαγνισμό της ψυχής και την Κάθαρση!
<<Απόλλων φόρμιγγ εν χείρεσιν έχων χάριεν κιθάριζε καλά και υψιβιβάς!>>
<<Υψιβιβάς>>! Μια λέξη γεμάτη μεσιανικό λυρισμό, ένα επίθετο των αρχαίων Ελλήνων για τον Μουσόβριθο θεό τους, ένας παιάνας στον νεφοβάτη Απόλλωνα, που μαζί με τον ζωοδότη ήλιο του και την αγγελόφωνη λύρα του, συνταξιδεύει τον άνθρωπο στο άπειρο!
Έπειτα τόσο αρετόμορφα ο Πλούταρχος θα διατρανώσει για τον Απόλωνα:
<<Ημείς δ’ ουκ άνθρωπόν τινα παρελάβομεν ευρετήν της μουσικής αγαθών, αλλά τον πάσαις ταις αρεταίς κεκοσμημένον θεόν Απόλλωνα!>>
Ο δε Σωκράτης δίνει μια υπέροχη αρχαιοελληνική ερμηνεία για τον ποιητή του Σύμπαντος:
<<Αν μπορώ με την φωνή μου να πω τα άρρητα και ποιος είναι ο ποιητής του κοσμου και του σύμπαντος, αυτό είναι φανερό… Κινεί τις Σειρήνες και τραγουδούν, βγάζοντας έναν τόνο και μια φωνή, κινεί τους κύκλους των θεϊκών ψυχών στην έλλογη εκδήλωση των ρυθμικών τους κινήσεων. Και όλα τα πράγματα με αφετηρία την ψυχή είναι ποιήματα του Απόλλωνα, που διαθέτουν ρυθμό και αρμονία…>>.
Με αυτή την μουσική του αρμονία ο Απόλλων κατέχει τον αρχικό ηγεμονικό μουσικό κόσμο, γιατί είναι εκείνος που συναρμόζει όλον αυτόν τον κόσμο στη βάση μιας και μόνο ένωσης, στήνοντας γύρω του τον χορό των Μουσών! Εμποτίζει τα πάντα στην αρμονία, στον ρυθμό, στην ευδαιμονία, εν τέλει στην ψυχαγωγία και τα ενώνει με δεσμό ακατάλυτο, απομακρύνοντας, συγχρόνως, απ’ τα ανθρώπινα, κάθε αντίθετό τους πονηρό… Είναι ο Απολλώνειος Μουσικός Εξαγνισμός! Αυτόν που γεύεται το… Απολλωνοσκέπαστο νησί της Λευκάδος και οι κάτοικοί της απ’ τα βάθη της Αρχαιότητας και που ύμνησαν Ορφικά οι Έλληνες, αλλά και ο ίδιος ο Όμηρος στην γεννέτειρα του Φοίβου, την Δήλο…
ΕΔΑΦΙΑ ΑΠ’ ΤΟΝ ΟΡΦΙΚΟ ΥΜΝΟ <<ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ>>
<<Ελθέ μάκαρ, Παιάν, Τιτυοκτόνε, Φοίβε, Λυκωρέα, Μέμφιτε, αγλαότιμε, ολβιοδώτα, χρυσολύρη, σπέρμειε, αρότριε, Πύθιε, Τιτάν, Γρύνειε, Σμυνθέα, Πυθοκτόνε, Δελφικέ, μάντη, άγριε, φωσφόρε Δαίμονα, εκάεργε, Λοξία, αγνέ, άνακτα της Δήλου, συ που έχεις όμμα που δέρκει τα πάντα και φωτίζει τους βροτούς…
Με την πολύηχη κιθάρα άλλοτε βαίνεις προς τα τέρματα της νεάτης…
Γι αυτό οι βροτοί σε καλούν με την επωνυμία άνακτα Πάνα, δίκερο θεό, που στέλνεις τους συριγμούς των ανέμων…>>
ΕΔΑΦΙΑ ΑΠ’ ΤΟΝ ΟΜΗΡΙΚΟ ΥΜΝΟ <<ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ>>
Τον Ομηρικό ύμνο προς τον Απόλλωνα, η παράδοση θέλει να τον έχει απαγγείλει ο ίδιος ο Όμηρος στην Δήλο, τον τόπο που γέννησε η Λητώ τον Φοίβο, ιστάμενος ο Όμηρος πάνω στον κεράτινο βωμό. Σαν γεννήθηκε ο Απόλλωνας, πέταξε αμέσως τις χρυσές φασκιές που τον είχαν τυλίξει, έπιασε μία εξ αυτών και ένωσε τα άκρα ενός λυγισμένου ξύλου… Είναι η πρώτη χορδή!!! Η ταλάντωσή της δίνει πολλαπλή ενέργεια, παράγει ήχο και είναι η αρχή της Απολλώνειας Λύρας και κιθάρας!!! Ακολουθούν αμέσως εδάφια απ’ τον Ομηρικό ύμνο ΕΙΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ σε επιμέλεια και μετάφραση Γιάννη Τριτσιμπίδα.
{…Σε λούσαν Φοίβε μου λαμπρέ με γάργαρο νερό
Αγνά και καθαρά σε νεοϋφασμα λευκό λεπτοϋφασμένο σε τυλίξαν.
Κι ούτε που θήλασε η μάνα τον χρυσάρματο Απόλωνα
Μόνο η Θέμις νέκταρ και αμβροσία θεϊκιά με χέρια αθάνατα του πρόσφερε
Σαν καταβρόχθισες την αθάνατη τροφή Φοίβε μου εσπαρτάραγες
Δεν σε κρατούσαν άλλο οι χρυσές φασκιές
Κι ευθύς στις αθάνατες μίλησε ο Φοίβος Απόλλων
<<Φίλη μου η κιθάρα και τα καμπύλα τόξα του Δία την αλάνθαστη βούληση
στους ανθρώπους θ’ αποκαλύψουν…
Από την γη στον Όλυμπο ευθύς σαν σκέψη γοργός
στων άλλων θεών την ομήγυρι στ’ ανάκτορο φτάνει του Δία
Κιθάρα και τραγούδι γίνεται πια των αθανάτων συντροφιά
Κι όλες οι Μούσες στη σειρά μ’ ωραία φωνή
τις αθάνατες των θεών χάρες υμνούν…
Κι ο Άρης μ’ αυτές χορεύει
Μαζί κι ο Αργεϊφόντης που δεν αστοχεί
Καθώς ο Φοίβος Απόλλων την κιθάρα ηχεί Αίγλη γύρω του φέγγει λαμπρή!
Αναγαλιάζει η μεγάλη τους ψυχή, του σοφού Διός
και της χρυσοπλέξουδης Λητούς καμαρώνοντας το λατρεμένο γιό…
Μπροστά ο Απόλλων του Δία ο γιός στο δρόμο οδηγούσε
Την φόρμιγγα στα χέρια του ολόγλυκα λαλούσε…}
Η ΒΑΡΒΙΤΟΣ ΤΗΣ ΣΑΠΦΩΣ ΗΧΗΣΕ ΣΤΟΝ ΛΕΥΚΑΤΑ!
Το ίδιο μελωδικά ήχησε στον βράχο του Λευκάτα, η Βάρβιτος, η λύρα της Σαπφώς! Η αρχαία ποιήτρια που ύμνησε πρώτη τον Έρωτα με τρόπο μεγαλοφυή και μέσα απ’ αυτόν την σύγκορμη παράλυση του πόθου! Ο Ιουλιανός και ο Αντίπατρος τη αποκαλούν <<Θηλυκό Όμηρο>>, ο Οράτιος στην Ωδή του τραγουδά πως ακόμη και οι νεκροί στον Κάτω Κόσμο ακούν τα τραγούδια της με θαυμασμό μέσα σε ιερή σιγή, ο δε συμπατριώτης της Οδυσσέας Ελύτης την παρουσιάζει σαν <<Μακρινή Εξαδέρφη>>, που μαζί μεγάλωσαν παίζοντας στους ίδιους κήπους, γύρω απ’ τις ίδιες ροδιές, πάνω απ’ τις ίδιες στέρνες!
Ένα μικρό δείγμα της λυρικής ποίησης της Δέκατης Μούσας:
Σ’ ακούω να γλυκομιλάς και τόσο ωραία να γελάς
Και νοιώθω την καρδιά στ’ αλήθεια να σκιρτά μέσα στα στήθια
Γιατί όταν σε κοιτώ, έστω μόνο ένα λεπτό
Δεν ξεμυτά λέξη στα χείλη, κολλά η γλώσσα στην σιωπή
Λεπτή μια φλόγα ξεκινά κατ’ απ’ το δέρμα να κυλά
Τα μάτια μου δεν βλέπουν πια και μου βουίζουνε τ’ αυτιά
Στον ιδρώτα πλημμυρίζω και τρεμούλα με κρατά
Με σκοτισμένη λογική να θαρρώ πως ξεψυχώ…
Ο ποιητής Ιωάννης Καρασούτσας, στην συλλογή του με τίτλο <<Βάρβιτος>>, θα περιλάβει ένα εξαίρετο ποίημα που επιγράφει <<Λευκάς ή Σαπφώ>>, στο οποίο μας διηγείται ποιητικά το πέσιμο της Σαπφώς στα νερά του Λευκάτα, για τον μεγάλο έρωτά της προς τον Φάονα, κρατώντας στα χέρια την Βάρβιτό της!
Άλλ’ εκείνη, φευ! Εν ανίαις οικτρά και μόνη από του βράχου
Τούτου, εντός του πολυταράχου έπιπτε κύματος πελαγίου
Εκεί η βάρβιτος συνετρίβη κ’ η αοιδός, κ’ η ματαία ήβη
Κι ο δεινός έρως με την καρδίαν και η πνοή με την αρμονίαν
Και τώρα όταν φαιδρά γαλήνη τα γλαυκά κύματα απαλύνη
Εις το ρεμβάζον όμμ’ ανατέλει πολλάκις ως τις λεπτή νεφέλη
Αμυδροί όμορφοι χαρακτήρες σκιά βλεφάρων, ευπήχεις χείρες…
Αύτη η θάλασσα η γελώσα δακρύων είναι κάλπη, οπόσα
Έρρευσαν έκπαλαι εις το κύμα της πολυτλήμονος κόρης μνήμα
Οπόσα έρρευσαν και θα ρέουν ενόσω ναύται τον πόντον πλέουν
Και ατενίζουν προς την Λευκάδα την θαλασσόβρεκτον Ναϊάδα
Και της εμής καρδιοδονήτου στεναγμός έπνευσεν εις βαρβίτου
Και ανεμείχθη με τους αέρας ασθενές Μούσης αδελφής γέρας.
Στον επίλογο τούτου του αφιερώματος στην δέκατή μας Μούσα, την <<Πότνια Νύμφη Σαπφώ>>, η οποία διέσχισε το Αιγαίο για να βρεθεί στον ηλιόβρυτο Λευκάτα, και εκτοτε να λαμπρύνει τις ιστορικές μουσικές καταβολές του νησιού μας, στο περίφημο <<Λεξικό του Σουϊδα>>, στην πιο αρχαία εγκυκλοπαίδεια στον κόσμο, δημιουργήθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον δέκατο αιώνα, διαβάζομε στο λήμμα <<Σαπφώ>>:
<<Λέσβια εκ Μυτιλήνης ψάλτρια δ’ έρωτας Φάωνος του Μυτιληναίου, εκ του Λευκάτου κατεπόντησεν εαυτήν>>.
Μέσα από τα δύο τούτα μουσόβριθα μονοπάτια, την Χέλυ του Απόλλωνα και την Βάρβιτο της Σαπφώς, που ξεκινούν απ’ τον Λευκάτα και καταυγάζουν όλο το νησί, πορεύτηκε ανά τους αιώνες η Μουσική Διαδρομή της Λευκάδας και με τρόπο σαγηνευτικό έφτασε στις μέρες μας να υμνολογείται στον βροντόλαλο Λευκαδίτικο Μπάλλο.
Η Χέλυς του Ερμή! Η πρώτη λύρα της ανθρωπότητας, από όστρακο χελώνας, κέρατα και έντερα βοδιού για χορδές! Την κατασκέυασε πρώτος ο Ερμής, για να την χαρίσει στον Απόλλωνα, προκειμένου να τον εξευμενίσει, γιατί του είχε κλέψει τα βόδια… Την πήρε ο Απόλλωνας και στα χέρια του έγινε η Πολύτροπος Μούσα! Το αύγασμα της οικουμένης!
ΩΔΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΛΕΥΚΑΤΑ
Tα κύματα σαν που σηκώνεις Παγόσπλαχνε Λευκάτα σειέται η Πέτρα η Λευκή! Μια εμπνοή στα σωθικά σου κλείνεις, ρομφαία, στων αιώνων τον τριγυρισμό, αφρούς γιομάτη
θυμούς και αλισάχνη πέρα φερμένη απ’ του Ιόνιου τις οργιές, ίσαμε του Φοίβου σου τα χλοερά λιβάδια απλώνει τον ανασασμό!
Στου βράχου πρώτα τα θεοβάδιστα σοκάκια της Αλκυόνης γαληνεύει τα φτερά… Έπειτα βοές και λάμψες, απόκοσμη μανία που σκορπιέται, λευκά φτερούγια απλωμένα, όμοια χέρια σιδερένια σαν κρατάνε της Άγιας Μαύρας τα κλειδιά!
Εσύ Βραχόβριθε Λευκάτα! Μαντάτορα της γαλανής ψυχής!
Απλώνεσαι με μισεμό στα μάτια, στ’ απέραντου γαλάζιου το χορό! Γενναίε σμιλευτή του βράχου, τόσες μορφές του έδωκες στο σώμα να ποτάξει,
κλίμακες όλες στ’ ανέβασμα του νου, ίσαμε τα Εξαπτέρυγα και κείθε, μέχρι το άπειρο φτασμένες, εκεί που ναυλοχεί τ’ Απόλλωνα το Φως..
Λευκάτα, Γήταυρε πλασμένε! Του χρόνου αδυσώπητε κουρσάρε, της αντρειάς παιδί!
Αλάριχε του ήλιου, τις ακτίνες σαν κυκλώνεις, σπατάλες όλες στο νησί σου, του Φαέθοντα το άρμα που στολίζουν στον ουρανόδρομο χορό!
Λευκάτα, Κένταυρε Αντάρτη! Κρεσέντα της ψυχής οι πεταμοί ως τα ριζά σου, τη Βάρβιτο στα χέρια της Σαπφώς, ύμνους κινάνε, όσους στους αρμούς της γης μου πρέπουν
όμοια φυσίζωος αέρας, όμοια του Αιόλου οι ανασεμιές, σ’ ένα νησί που Κλειδοκράτορα σε κράζει, Μηνυματή Θεό, Αιώνιο Λαξευτή!
(H δική μου ΩΔΗ σον μουσόβριθο ΛΕΥΚΑΤΑ απ’ την ποιητική μου συλλογή με τίτλο ΟΔΟΣ ΑΛΙΣΑΧΝΗΣ)
Η Σαπφώ με την Βάρβιτο στα χέρια κατακρημνίζεται στον Λευκάτα!
Της ψυχής μου βατήρα αφρισμένο Δουκάτο
Στα γαλάζια νερά σου και στα χάη σου κάτω
Οι αιώνες που θάρθουν τα μαλλιά μου θα ξαίνουν
Και του έρωτα εσάρπα με αυτά θα υφαίνουν!
Θ. Γ