Κάθε Σάββατο, έχουμε την τιμή να φιλοξενούμε ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Θοδωρή Γεωργάκη “Λευκαδίτικα Λαϊκά Μουσικά Μονοπάτια“
3. ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ! ΜΙΑ ΜΑΓΙΣΣΑ ΣΤΟ ΙΟΝΙΟ ΤΟΥ 1850!
Οποιαδήποτε μορφή μουσικής και αν ερευνήσει κανείς στα Μουσικά Πράγματα της Λευκάδος, δεν μπορεί παρά, να μνησθεί το αρχαιοελληνικό <<Από Διός άρξασθαι>> και πρώτιστα να παρουσιάσει, όχι απλά την Κορωνίδα αυτών των Λευκαδίτικων Μουσικών Πραγμάτων, αλλά πραγματικά τον <<Ολύμπιο Μουσικό Δία>>, της Λευκάδος, αλλά και της Ελλάδος ολάκερης, ΤΗΝ ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΛΕΥΚΑΔΟΣ! Ιδρύθηκε το 1850 απ’ τον Εθνικό μας Ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, την Λαίδη Χρυσούλα (Ντορίνα) Καλκάνη – Πετριτσοπούλου, τον γιατρό Κωνσταντίνο Αλβανίτη, τον Πάνο Στεφανίτση, τον Τζώρτζη Καλκάνη, τον Κωνσταντίνο Φίλιππα, τον Ευστάθιο Πήλλικα και τον Ευστάθιο Σούρμπη, σε μια εποχή, όπου η Αγγλοκρατία άρχισε να δέχεται τα πρώτα <<ραπίσματα>> των Επτανησίων, με καθολικό αίτημα την Ένωση. Άλλωστε η ΦΕΛ ήταν αυτή που παιάνισε λαμπρόμορφα κατά την ημέρα της ΕΝΩΣΗΣ στα 1864!
Ένας στυγνός Αγγλικός απολυταρχισμός, επεβλήθη στα Επτάνησα, με το ανελεύθερο Σύνταγμα του Μαίτλαντ στα 1817, με το οποίο, ουσιαστικά, η Αγγλία, οδηγήθηκε σε μια αυταρχική μετατόπιση, σε σχέση με όσα δημοκρατικά προτάγματα διελάμβανε η προκήρυξη του στρατηγού Τζών Όσβαλντ στα 1810, προς τους Επτανήσιους για την επικείμενη Αγγλική Προστασία. Αυτή η αυταρχική μετατόπιση οδήγησε την Επτανησιακή κοινωνία σε Ριζοσπαστικοποίηση, με συνακόλουθο αποτέλεσμα το πρόταγμα για ανατροπή της. Μέσα σε αυτή την ζοφερή αγγλική προστασία, η Λευκάδα, όπως και τα άλλα νησιά, με εξαίρεση την Κέρκυρα, την οποία, ούσα πρωτεύουσα, την χρησιμοποίησαν σαν βιτρίνα οι Άγγλοι, με σημαντικά έργα υποδομής, η Λευκάδα, λοιπόν, βάδιζε τον δρόμο της τελμάτωσης οικονομικά και κοινωνικά. Η Χώρα είχε μεν κάποια αστικά χαρακτηριστικά, όπως τάξη ευγενών, διοικητικές υπηρεσίες, επαγγελματίες, έμπορους, μικροβιοτέχνες, όμως, ουσιαστικά ακολουθούσε δορυφορικά τον πρωτογενή αγροτογεωργικό δρόμο της περιφέρειας, των χωριών, απ’ τα οποία, πρακτικά εξαρτώνταν και η τύχη πολλών κατοίκων της Χώρας. Αυτά τα κοινωνικοοικονομικά δεδομένα, όμως, ουδόλως εμπόδισαν κάποιους φωτισμένους Λευκαδίτες, μεταξύ των οποίων και τον Εθνικό Ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, να δημιουργήσουν έναν ομφαλό μουσικής παιδείας, την ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ στα 1850.
Ο Νίτσε λέει πως, στην μουσική και στον χορό, ο άνθρωπος εκφράζεται ως μέλος μιας ανώτερης κοινότητας, έχει ξεχάσει πώς να περπατά και να μιλάει και είναι έτοιμος να πετάξει στους αιθέρες χορεύοντας… Ακριβώς, η νεοσύστατη μουσική εταιρεία στην Άγια Μαύρα πέρασε τον κόσμο σε ένα άλλο επίπεδο δημιουργικής ενατένισης, ώστε διαμόρφωσε μια Επτανησιακή κουλτούρα, που τόσο έλλειψε απ’ το νησί, σε σχέση με τα υπόλοιπα Επτάνησα, λόγω της οπισθοδρομικής διακοσαετούς Οθωμανικής Δεσποτείας… Η ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, τολμούμε να πούμε είναι ο αγωγός εκείνος, που μέσα του διέρρευσε στα δύσκολα χρόνια, αλλά διαρρέει και σήμερα, ότι πιο ευγενικό και υψιπετές, μετουσιώνοντας τις μύχιες πνευματικές ανησυχίες του Λευκαδίτη σε ένα εξευγενισμένο ήθος, ενώ καναλίζει στον καθένα την αντίληψή προς μια δημιουργική διοχέτευση σε κάθε πνευματικό τομέα, αρκεί να ενωτισθεί τα νάματα της μουσικής παιδείας, που επιδαψιλεύει στον τόπο μας η αδιάλλειπτη, 170 χρόνια, παρουσία της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ. Η εμβέλειά της, σε αυτή την μεγάλη πορεία, ξεπέρασε τα Λευκαδίτκα σύνορα, με αποτέλεσμα να βρεθούν στις τάξεις της και να ηγηθούν σαν αρχιμουσικοί της σπουδαίες ευρωπαϊκές μουσικές προσωπικότητες, όπως: ο Ιταλός Φρατζέσκο Μπέλλα το 1856, ο Βαυαρός Ανδρέα Σάϊλερ το 1865, ο επίσης Βαυαρός Μιχαήλ Μάγγερ, και ακόμη ο Ιταλοί, Φρατζέσκο Νικολίνι το 1894 και 1903, για την λαμπρή θητεία του οποίου υπήρξε, αλλά και ακολουθεί, εκτενέστερη παρουσίαση. Έπειτα οι επίσης Ιταλοί, ο Ουμπέρτο Πέργολα το 1895, ο Ελληνικής καταγωγής Ιταλός Αντόνιο Μπιφέρνο το 1896, ο Νικόλα Μαρτίνο το 1900, ο Τζιουζέπε Μπρέντα το 1902, ο Άτζελο Ντάννα το 1905, ο Αντρέα Τοντέλι το 1913, το 1922 και το 1923 και ο Φρατζέσκο Μπόλντι το 1916!
Παιάνισε η ΦΕΛ το 1864 στην Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα.
Μετείχε το 1896 στους πρώτους Ολυμπιακούς της Αθήνας, με αρχιμουσικό τον Ελληνοϊταλό Antonio Biferno.
Πήρε μέρος το 1906 στην Μεσολυμπιάδα.
Και τόσες ακόμη συμμετοχές σε διεθνή φόρα και μουσικές εκδηλώσεις στην Λευκάδα και εκτός της, στα εκατόν εβδομήντα χρόνια της ζωής της, που περιποιούν τιμή και δόξα στο νησί μας!
Προσωπικά νοιώθω ευτυχής, που μπόρεσα παιδί την δεκαετία του 1960, να νοιώσω, πριν μας διαλύσει η δικτατορία, την μέθεξη την οποία μου προσέφερε η μουσική, και ειδικότερα η Επτανησιακή, με δάσκαλο τον περίφημου Μορίνα, (Νίκος Θάνος), στα πλαίσια, τότε της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, για εξακτίνωση της δραστηριότητάς της και στα χωριά, στην μαντολινάτα που είχε δημιουργήσει ο νεοσύστατος τότε <<ΦΩΤΕΙΝΟΣ ΣΦΑΚΙΩΤΩΝ>>, αλλά με άδοξο τέλος, λόγω δικτατορίας, μετά από ένα χρόνο ζωής…
Ας πάμε 130 χρόνια πίσω, στην δεκαετία του 1890, να δούμε μια έκφανση απ’ τα έργα και τις ημέρες της ΦΙΛΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΛΕΥΚΑΔΟΣ, σε μια Ελλάδα που ήταν στην δίνη μιας χρεωκοπίας και στα πρόθυρα ενός αποτυχημένου ελληνοτουρκικού πολέμου… Και όμως η Λευκάδα δημιουργούσε, όπως μας παρουσιάζει σε μια του ρεπορταζιακή, θα λέγαμε παρουσίαση, γιατί ήταν δημοσιογράφος και εξέδιδε την εφημερίδα του καιρού του <<ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ>>, ο Πάνος Κουνιάκης, και στο άλλο συγγραφικό του έργο: <<Η ΝΗΣΟΣ ΛΕΥΚΑΣ ΑΠΟ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΑΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΜΕΧΡΙ ΤΩΝ ΚΑΘ’ ΗΜΑΣ>>, Σελίδα 84).
{Την προς της μουσική ώθησιν έδωκεν ο τότε προσληφθείς μουσικοδιδάσκαλος της Φιλαρμονικής Φραγκίσκος Νικολίνι, Ιταλός την καταγωγήν. Εν Λευκάδι διέμενεν περί την δεκαετίαν και πλείστοι εξέμαθον έγχορδα όργανα και πλείσται οικοδέσποιναι σήμερον και νεάνιδες τότε, εδιδάχθησαν κλειδοκύμαβαλον παρ’ αυτού. Δύναταί τις να είπη ότι ο Νικολίνι υπήρξεν ο αναμορφωτής της κοινωνίας της πόλεως από μουσικής απόψεως, διότι προ του Νικολίνι ελάχισται οικογένειαι εγνώριζον την θείαν του Απόλλωνος τέχνην. Προ του Νικολίνι επεκράτει η κατ’ οίκον συναναστροφή και διασκέδασις μεταξύ φίλων και γνωστών οικογενειών. Επί των ημερών του εισήχθησαν οι Δημόσιοι χοροί , αι συγκεντρώσεις και αι διασκεδάσεις, ιδρύθησαν χοροδιδασκαλεία και ο λαός διεσκέδαζεν αθρόως. Πρώτη απόπειρα προς εκμάθησιν χορού εγένετο με Διευθυντήν τον Ιωάννην Αναπολιτάνον ή Μπριέλα, ο οποίος διέμενε στην συνοικία της Αγίας Κάρας.
Ο Νικολίνι κατέστη περιζήτητος δεν ηδύνατο πλέον να διαθέση ώραν του εικοσιτετραώρου δια παράδοσιν μουσικών μαθημάτων κατ’ οίκον. Ηρίθμει άνω των 100 μαθημάτων ημερησίως! Ο Νικολίνι ηγαλλιάτο δια την τοιαύτην του δράσιν. Έπρεπε όμως την δράσιν του να επιδείξη και δημοσία. Απεφασίσθη έτσι να δοθεί εις τας αιθούσας του Δημαρχείου της πόλεως μια μουσική συναυλία εις την οποίαν να λάβωσι μέρος οι μαθητευόμενοι του Νοκολίνι. Πράγμα όπερ εγένετο την 12 Δεκεμβρίου του 1896! Ο πολύς λαός δια πρώτην φοράν αποκλειόμενος μιας τοιαύτης δημοσίας συγκεντρώσεως εθεώρησεν τούτο ως καθαρώς <<γλέντι των αρχόντων>>… Εξ αιτίας τούτου του γεγονότος της συναλίας των <<αρχόντων>> εκυκλοφόρησαν <<ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟΙ ΣΑΤΥΡΑΙ>>, με περιεχόμενον σατυρικόν. ..
<< Εις αποθέωσιν κανείς πρεπόντως να το κρίνη
έφθασεν η επιρροή του φίλου Νικολίνι
Συνάντησις, Ψυθιρισμός: Ποίος σου παραδίνει;
Τέλος κατόρθωσα και γω νάχω τον Νικολίνι.
Ω ς άλλος Ξύνδας έλαχε της ευκλεούς ευνοίας
και νέμεται ούτως ειπείν μυθώδεις ωφελείας.
Απ’ την επάνω γειτονιά Ζαϊρα, Ιωάννα,
παρών κι ο Δασκαλόπουλος με τη μικρή Ρουμάνα.
Επαίνους διαδέχθησαν τα έργα Πριτσιλή
εμπήκε με τα ράσα του κι ο γιόκας τ’ Ατζουλή
Έλεγ’ ο Σπύρος ο Βλαντής, Καρλότα τι θαυμαζεις;
Δεν βλέπεις πούλθε LA VISIT κι ο Χρήστος ο Καμάτζης…
Την αθώαν ταύτην σάτυραν βραδύτερον εξεμεταλλεύθησαν άλλοι έχοντες προσωπικά με διαφόρους οικογενείας ας δι ομοίων λιβέλων καθύβρισαν και η λεγόμενη κοινωνική Αριστοκρατία εξηγέρθη. Εγένοντο ανακρίσεις αλλά οι υβρισταί, με τα μέσα που διέθεταν, κατόρθωσαν να διαφύγουν την δίωξιν…}
Ο λογότυπος της ΦΕΛ και η συνδρομή του Σπύρου Βαλαωρίτη στα 1861!
Ντορίνα (Χρυσούλα) Καλκάνη – Πετριτσοπούλου! Εκ των πρωτεργατών στην ίδρυση της ΦΕΛ! Μια χειραφετημένη δυναμική Λευκαδίτισσα στα 1850, η οποία ήταν η μοναδική γυναίκα που μπορούσε και κυκλοφορούσε στην πλατεία της Λευκάδος αυτά τα δύσκολα χρόνια, που η γυναίκα περιορίζονταν μόνο στις δουλειές τις αγροτικές και του σπιτιού…
Μια ιστορική φωτογραφία του 19ου αιώνα! H Φιλαρμονική Λευκάδος παιανίζει τον Δεκέμβριο του 1898 στην κεντρική πλατεία κατά την Λιτάνευση του ομοιώματος της Λάρνακας του Αγίου Διονυσίου! Στα δεξιά της φωτογραφίας ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα! Ή Λιτανεία, όπως αναφέρουν τα στοιχεία της εποχής, έγινε όχι μόνο τιμώντας τη μνήμη του Αγίου Διονυσίου, αλλά και σε ευχαριστήρια δέηση που γλύτωσε το έμψυχο δυναμικό του νησιού από έναν ακόμη μεγάλο σεισμό, που είχε συμβεί! Το εντυπωσιακό είναι η πάνδημη συμμετοχή των Λευκαδίων! Ήταν οι εποχές που το νησί μας έσφιζε από ζωή, πριν ανοίξουν οι εργατικές αγορές της Αμερικής και αρχίσει η μεγάλη έξοδος, που, δυστυχώς, συνεχίστηκε μέχρι την δεκαετία του 1960, αποδυναμώνοντας τη Λευκάδα… Πάντα εντυπωσιακή η Φιλαρμονική με τις υπέροχες στολές και την πρωτοπορειακή κουλτούρα, αλλά ακόμη εντυπωσιακότερο ο μεγάλος αριθμός των συμμετοχόντων μουσικών στην Φιλαρμονική, μια συμμετοχή που σταθερά βαδίζει στα ίδια πολυπληθή επίπεδα μέχρι των ημερών μας!