Από σήμερα, Παρασκευή 17 Φεβρουαρίου 2023 και κάθε Παρασκευή το Lefkada Open θα δημοσιεύει εδάφια απ’ το καταπληκτικό λαογραφικό βιβλίο του συγγραφέα ΘΟΔΩΡΗ ΓΕΩΡΓΑΚΗ με τίτλο ΤΑ ΠΟΥ ΘΥΜΑΜΑΙ ΜΟΛΟΓΩ. ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΗ ΛΕΥΚΑΔΑ ΤΟΥ ΧΘΕΣ. Ετοιμαστείτε, μέσα από ένα ποταμό ενθυμημάτων, για ότι αφορά την παλιά Λευκάδα μας, που με τρόπο γλαφυρό και άκρως περιγραφικό παρουσιάζει ο συγγραφέας! Αυτή η άλλη Λευκάδα σε όλες τις εκφάνσεις!
Το βιβλίο “Τα που θυμάμαι μολογώ”: Σεργιάνι στη Λευκάδα του χθες του Θοδωρή Γεωργάκη διατίθεται απ’ τις Εκδόσεις ΟΣΤΡΙΑ, Χέϋδεν και Μαυροματαίων στο Πεδίον του Άρεως, απ’ τα μεγάλα βιβλιοπωλεία. Μπορείτε να παραγγείλετε το βιβλίο απ’ τις εκδόσεις ηλεκτρονικά ΕΔΩ και ΕΔΩ, ή τηλεφωνικά στο Τηλ. 211 2136882. Διατίθεται επίσης στα περιφερειακά βιβλιοπωλεία.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Πολλοί είναι εκείνοι που θα επιθυμούσαν να περιγράψουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο γεννήθηκαν και μεγάλωσαν, να αναφερθούν στις εμπειρίες που απέκτησαν μέσα σ’ αυτό, να συγκεντρώσουν, να κατατάξουν, να καταγράψουν και να παρουσιάσουν τα διάσπαρτα σε διάφορες πηγές ή και τα μη καταγεγραμμένα ιστορικά και λαογραφικά στοιχεία από την τοπική παράδοση. Ωστόσο, λίγοι έχουν την ερευνητική διάθεση και την ικανότητα να προχωρήσουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα. Σ’αυτούςτους «ολίγους εκλεκτούς» συγκαταλέγεται ο συγγραφέας του παρόντος βιβλίου «Τα που θυμάμαι μολογώ» Θοδωρής Γεωργάκης, που, κινούμενος από τη μεγάλη του αγάπη για τον τόπο του, είχε το μεράκι να καταγράψει τις προσωπικές παιδικές και εφηβικές του αναμνήσεις, συνδυάζοντές τες με τις παρατηρήσεις του επάνω στο περιβάλλον της γενέθλιας γης, στο Πινακοχώρι Σφακιωτών.
Η αίσθηση που αποκόμισα σεργιανίζοντας στο βιβλίο είναι ότι πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και έγκυρο βοήθημα τοπικού ιστορικού και λαογραφικού ενδιαφέροντος, που φέρνει στο φως πράγματα τα οποία αγνοεί η συντριπτική πλειονότητα των συμπατριωτών μας και ιδιαίτερα οι νέοι. Ο συγγραφέας, με την αγάπη και τη νοσταλγία που τον διακατέχει για τον τόπο του και με τη στρωτή χρήση και την επιτυχή εκμετάλλευση της ντοπιολαλιάς, πέτυχε να δημιουργήσει μια εμπεριστατωμένη μελέτη για το χωριό του και, γενικότερα, για την ύπαιθρο της Λευκάδας. Το υλικό του το αντλεί, μέσω της μνήμης, από τα προσωπικά του βιώματα, από τη ζωή του στο αγροτικό περιβάλλον του αγαπημένου του χωριού, από όσα έζησε και άκουσε κοντά στους ξωμάχους γονείς του, όπως ο ίδιος σημειώνει. Το πλαίσιο, επομένως, είναι απόλυτα ρεαλιστικό και εικονογραφεί το μικρόκοσμο και τα ήθη της περιοχής στις δεκαετίες του 1960 και του ’70.
Το βιβλίο αποτελείται από 28 θεματικές ενότητες, στις οποίες περιγράφονται με λεπτομερή, απλό, άμεσο και βιωματικό τρόπο όψεις του πολιτισμού της περιοχής των Σφακιωτών και των όμορων χωριών, από τις ποικίλες αρχιτεκτονικές εκδοχές του ως τα μέσα και τους τρόπους παραγωγής, για την κάλυψη των αναγκών ύπαρξης των κατοίκων. Το κείμενο βρίθει από πληροφορίες για το καθένα απ’ τα θέματα που πραγματεύεται και διερευνά εξαντλητικά τις διάφορες πτυχές τους. Ταυτόχρονα, με τις αναλυτικές και ενδελεχείς περιγραφές του ο συγγραφέας συνυφαίνει αποτελεσματικά λέξεις και όρους της λευκαδίτικης ντοπιολαλιάς (το «σημαίνον») με το περιεχόμενο του «αντικειμένου» στο οποίο αναφέρονται, τόσο με το εννοιολογικό όσο και με το βιωματικό, με μια λέξη, με το «σημαινόμενο».
Έτσι ο αναγνώστης κατανοεί σε βάθος το περιεχόμενο εννοιών, όπως τρεμέτζο, παγερίτσο, ανεμόμυλος κ.λπ., αλλά και ανασυνθέτει με τη φαντασία του εικόνες για πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις, όπως στο απόσπασμα που αναφέρεται στο «πηγάδι του Φρυά», στους Σφακιώτες, όπου «βασίλευε το νυφοπάζαρο, αφού οι λυγερόκορμες Σφακισάνες, με τη βαρέλα στο κεφάλι, κέντριζαν το ενδιαφέρον των υποψήφιων γαμπρών, με αποτέλεσμα εκατοντάδες ειδύλλια και συνοικέσια να στηθούν, κάτω από τα υπεραιωνόβια πλατάνια του Φρυά». Παράλληλα με την περιγραφή των διαφόρων θεμάτων και σε συνάρτηση με αυτήν, δίνει το στίγμα του και ένα πλούσιο φωτογραφικό υλικό, που ζωντανεύει το περιεχόμενο και συντελεί στην καλύτερη κατανόηση και την αισθητοποίησή του από τον αναγνώστη. H πρωτογενής αυτή εργασία ολοκληρώνεται με γλωσσάρι.
Λίγοι από εμάς θα μπορούσαν να υποστηρίξουν ότι γνωρίζουν όλα τα στοιχεία που με τόση μεθοδικότητα, σαφήνεια και απλότητα περιγράφονται από τον συγγραφέα. Πρόκειται για μια σημαντική προσθήκη στη γνώση μας ή καλύτερα για ένα λατομείο απ’ το οποίο μπορεί να εξορύξει κανείς πολύτιμα στοιχεία για τον λευκαδίτικο πολιτισμό και για τους πρωταγωνιστές του, τους γονείς, τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας. Γι’ αυτό, το συγκεκριμένο βιβλίο ενδιαφέρει όχι μόνο τους συγχωριανούς του συγγραφέα, αλλά και όλους τους Λευκαδίτες, καθώς και την επιστημονική μας κοινότητα.
Στον φίλο συγγραφέα, αφού τον ευχαριστήσω για την τιμητική πρόταση να προλογίσω το έργο του, εύχομαι από καρδιάς να συνεχίσει τις αναζητήσεις και τις ερευνητικές του προσπάθειες για την καταγραφή των ιστορικών και λαογραφικών στοιχείων της περιοχής. Θα είναι μεγάλη προσφορά στον γενέθλιο τόπο του και, γενικότερα, στη Λευκάδα.
Έκτορας Γ. Χόρτης
Κοντάραινα Λευκάδος στα 1955! Οικογενειακό ενθύμιον αρραβώνων. (Αρχείο Πάνου Σκληρού)
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟΝ ΛΕΥΚΑΔΙΤΙΚΟ ΠΛΟΥΤΟ
Η ενασχόληση με το παρελθόν της κάθε κοινωνίας, δεν είναι μια απλή καταγραφή εννοιών, καταστάσεων και πραγμάτων, που ανασύρονται στην επιφάνεια, σαν απλός προσδιορισμός και σημείο αναφοράς συγκεκριμένων εποχών, ούτε ένα ρέκβιεμ αξιομνημόνευτων γεγονότων και πράξεων, προς χάριν της συλλογικής ιστορικής μνήμης, αλλά είναι ένα αέναο γίγνεσθαι, με πρωταγωνίστρια την ίδια την κοινωνία, είναι μια βουτιά στην ιστορική διαδρομή του κάθε τόπου, έτσι όπως αυτή βιώνεται, ή παραδίδεται από γενιά σε γενιά, με όλα εκείνα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, που προσδιορίζουν αυτό το μπουκέτο, που ονομάζουμε ταυτότητα της κάθε περιοχής.
Για τα χωριά της Λευκάδος, το πέρασμα των αιώνων, έχει να παρουσιάσει όλα εκείνα τα στοιχεία που κατατείνουν, από την μια πλευρά, στην διασφάλιση του επιούσιου, αλλά θεμελιώνουν, συγχρόνως, και έναν εκλεπτυσμένο λαϊκό πολιτισμό, μέσα από δραστηριότητες και ενέργειες τέτοιες, που ορθά τον αναδεικνύουν σαν πρωταγωνιστή, μέσα σ’ αυτόν τον πολύμοχθο και πολυκύμαντο βίο, που σε τελική ανάλυση είναι η ίδια η ζωή σε όλες της τις εκφάνσεις, ενώ το άθροισμα της αχαλίνωτης μνήμης, μπορεί να περνά, αυτές τις πτυχές και τις εκφάνσεις, στις κατοπινές γενιές, στοχεύοντας, όχι απλά σε μια νοσταλγική αναδρομή, αλλά, σε μία εποπτική και κριτική θεώρηση της παραδοσιακής και ιστορικής εμπειρίας, η οποία αποτελεί, εν τέλει, ουσιαστική προσφορά παίδευσης των επιγόνων, στην αδιάλειπτη πορεία της ζωής.
Η προσπάθειά μου, με τούτο το ταπεινό πόνημα, μακριά από μένα κάθε οιηματική έξαρση ή σύγκριση, αφού γνωρίζω καλά το τιτάνιο έργο του <<πατριάρχη>> της Λευκαδίτικης λαογραφίας και παράδοσης, του Πανταζή Κοντομίχη, είναι μια περιγραφική και απλοϊκή επιστράτευση των παιδικών μου αναμνήσεων και συντίθεται, εξ ολοκλήρου, από βιωματικά στοιχεία και μόνο, όσα έζησα και άκουσα κοντά στους ξωμάχους γονείς μου, Σοφοκλή και Πολυξένη, χωρίς να υπεισέρχεται πουθενά αφήγηση τρίτων, ή έτερος εξωγενής παράγοντας, ή σχετική βιβλιογραφία, στοχεύει δε στο να παρουσιάσω και να αναδείξω όλα τα ανωτέρω σημαντικά δομικά υλικά στοιχεία, όπως πρωτογενώς τα βίωσα, μαθητής του Δημοτικού Σχολείου την δεκαετία του 1960 και πέρασαν στην μνήμη μου, στοιχεία που συνέθεσαν την ζωή του Λευκαδίτη χωρικού, κατά το παρελθόν, έτσι όπως αυτά παραδόθηκαν, από γενιά σε γενιά, μέχρι, σχεδόν, την δεκαετία του 1970.
Διότι, αυτή η χρονική περίοδος, περίπου, προσδιορίζεται σαν αφετηριακή αλλά και κομβική, αφού, έκτοτε, φαίνεται να εισερχόμαστε σιγά-σιγά, και στην Λευκάδα, στην εποχή της νέας τεχνολογίας, η οποία ανέτρεψε τα πάντα και εισήγαγε την κοινωνία σε έναν άλλο κόσμο επιτευγμάτων, μετασχηματίζοντας, αυτή την μικρή κοινωνία των χωριών μας, σε ανοιχτό πεδίο επιρροών και απόψεων, που οδήγησε σταθερά και με τα θετικά, αλλά και με τα αρνητικά της στοιχεία, στην σημερινή ομογενοποιημένη κατάσταση, που εμφαντικά την αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση. Σ’ αυτόν τον νέο κόσμο, που, σχεδόν, ευθυγραμμίζεται ολόκληρος στον κυνήγι του ευδαιμονισμού, έρχεται το παρελθόν, μέσα από τέτοιες προσπάθειες, πιστεύω, για να δώσει όλα εκείνα τα συγκριτικά στοιχεία, που οδηγούν στον μέσο όρο του αφηγήματος της ζωής. Στην προσπάθειά μου αυτή, θα χρησιμοποιήσω αυτούσιο το λεξιλόγιο και την ντοπιολαλιά, για τις διάφορες ονομασίες, που, ευνόητο είναι, να διαφέρουν, μερικές, σε κάποια χωριά, ένα λεξιλόγιο έτσι όπως το βίωσα και το άκουσα, πρωτογενώς, στο χωριό μου, το Πινακοχώρι των Σφακιωτών.
Η οικοτεχνία, η χειροτεχνία, οι ασχολίες, οι καλλιέργειες, το εμπόριο, οι κατασκευές και τα φαγητά του Λευκαδίτη χωρικού, αλλά και η χρήση της Λευκαδίτικης ντοπιολαλιάς, είναι τα στοιχεία που θα πραγματευτεί η παρούσα εργασία, στοιχεία τα οποία δεν είναι απλά εργαλεία για την επιβίωση και μόνο , αλλά εμπεριέχουν και υψηλά δείγματα πολιτισμού και χαρακτηριστικής κουλτούρας, η οποία προσδίδει στα χωριά της Λευκάδος την ειδοποιό εκείνη διαφορά που συνθέτει, σε τελική ανάλυση, συνολικά τον Λευκαδίτικο λαϊκό πολιτισμό. Η κατασκευή των σπιτιών και τα τρεμέτζα, το σύρσιμο των σπιτιών, η κατασκευή των αχουριών, του κάτοικα, του φούρνου, της καλύβας του ξεμόνιου, της στέρνας, του πηγαδιού, του μπλοκού, του ξυλοκάμινου, του ασβεστοκάμινου, των λιτροβιών, των λιθιών, των αμπελώνων, των λιοστασιών, των οβορών, των λούρων του τινάγματος των ελιών, των κρεβατιών, των καβαλέτων, των παγερίτσων, των σιδερικών, των βαενιών, του τάλαρου, της πύλας του λαδιού, του αλατολόγου, των κοφινιών, των δικριανιών, της σίτας, των κόσκινων, της μαλάθας, της πινακωτής, των ανεμόμυλων, των νερόμυλων, το σχίσιμο και το στάφνισμα των κυπαρισσιών, ο αργαλειός, τα διασίδια, η ανέμη, το ανεμίδι, τα μασούρια, η κατασκευή των χοντροσκουτιών, η επεξεργασία των τομαριών των ζώων για οικιακή χρήση, η δημιουργία των ασκιών, η κατασκευή του σαπουνιού, οι βαφές των ρούχων και το γκράνο, το πλέξιμο με βελόνες και αγκιρίδι, το προζύμι, η κατασκευή του ψωμιού, η μουστόπιτα, το πεκιμέζι, η λαδόπιτα, το αλάτισμα της σαρδέλας, η κατασκευή της μαζλίκας και σφήνας του τυριού, η κατασκευή του τραχανά, το τμάτσι, η μπαζίνα, η καγιανή, η ανεβατή, το κοφίσι, η ρυζόπιτα, τα σπερνά, η κλούρα της Αποκριάς, και άλλα χαρακτηριστικά λευκαδίτικα φαγητά του παρελθόντος, το καλάγλισμα των αγγειών, το τέκιασμα του σανού, η επεξεργασία του λιναριού, το κέντρωμα των δένδρων, το μάζεμα των ελιών, το όργωμα και η σπορά, τα αλώνια, το θέρισμα των σπαρτών, ο τρύγος, η κατασκευή των λυχναριών και των φυτιλιών, το καλίγωμα των αλόγων, η κατασκευή σαμαριών, το κούρεμα των προβάτων, η επεξεργασία του μαλλιού, είναι οι κατασκευές, οι ασχολίες, οι οικοτεχνίες, οι χειροτεχνίες και το εμπόρειο του Λευκαδίτη χωρικού, που θα αναβιώσουν, μέσα από τις σελίδες του παρόντος βιβλίου, σε πιστή απόδοση και περιγραφή, που διασφαλίζει, φρονώ, η βιωματική μου αντίληψη και καθημερινή τριβή, στοιχεία που μου προσπόρισαν η αρωγή και πρωτογενής συμμετοχή μου στον τίμιο αγώνα των ξωμάχων συγχωριανών και γονιών μου.
Όλα τούτα και άλλα πολλά, που, ο συσχετισμός των γεγονότων και των παραστάσεων, καθώς και η αναμόχλευση της μνήμης, θα μου φέρουν στο προσκήνιο του νου, θα μπούνε ταξινομημένα και με πλήρη αναλυτική περιγραφή, στο πρώτο μέρος αυτής της Τριλογίας , στο σαγηνευτικό, θέλω να πιστεύω, κάδρο της ΛΕΥΚΑΔΑΣ ΤΟΥ ΧΘΕΣ…
Ο συγγραφέας
Θοδωρής Γεωργάκης
Λευκάδα 2018
Το δεύτερο απόσμπασμα θα δημοσιεθεί την επόμενη Παρασκευή, 24/2/2023.
Ο συγγραφέας
Θοδωρής Γεωργάκης
Λευκάδα 2018
Μπορείτε να βρείτε όλα τα αποσπάσματα του βιβλίου που έχουμε δημοσιεύσει εδώ