ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΓΑΜΟΣ
Είναι προφανές ότι ο γάμος είναι ορόσημο στη ζωή του ανθρώπου. Αυτό το τόσο σημαντικό γεγονός η ελληνική λαογραφία το έχει προικίσει με πολλά έθιμα.
Είχα την τύχη να είμαι καλεσμένος στο γάμο του Δαβίδ και της Κωνσταντίας στην Κύπρο. Ήταν κάτι σημαντικό για μένα, διότι πέραν του ταξιδιού θα γνώριζα ένα κομμάτι της ελληνικής παράδοσης.
Θα αναφερθώ λοιπόν στην προετοιμασία του γαμπρού κατά την ημέρα του γάμου.
Από νωρίς στο σπίτι του γαμπρού μαζεύονται συγγενείς και φίλοι. Το έργο όλων αυτών είναι σημαντικό. Αφ’ ενός μεν θα ετοιμάσουν το γαμπρό, αφ’ ετέρου οι ευχές τους θα αποτελέσουν το πρώτο εφόδιο για το ξεκίνημα της νέας ζωής.
Η ετοιμασία του γαμπρού συνοδεύεται από πλούσια έθιμα γεμάτα από την αγάπη των συγγενών και φίλων.
«Ώρα καλή τζι ώρα χρυσή (ή δρουσή), ώρα ευλογημένη. Τούτη δουλειά π’ αρχέψαμε να είναι στερεωμένη»! Αυτό είναι το τραγούδι των συγγενών. Στη συνέχεια ακολουθούν στίχοι που ζητούν προστασία στο ζευγάρι από την Παναγία και τους Αγίους.
Στη συνέχεια το τραγούδι απευθύνεται στη νύφη, η οποία φυσικά είναι στο δικό της σπίτι και ετοιμάζεται με τους δικούς της.
Κόρη Μηλιά κόρη μηλιά να κάμνεις καϊρέττι
θέλω λαούτα τζαι φκιολιά, γάμους τζαι ζιαφέττι
Να μεν αρκείς, να μεν αρκώ,
τζαι εννά αναγύρω το χωρκό
Έτζαι σηκώννει υπομονή,
να παντρευτούμε τζαι κανεί!
Κόρη Μηλιά. Όπως μας εξήγησαν οι Κύπριοι αδελφοί στα τραγούδια έτσι απευθύνονται σε μια κοπέλα. Πρώτα η προσφώνηση κόρη. Ακολούθως οι στίχοι εκφράζουν την ανυπομονησία του γαμπρού να γίνει ο γάμος γρήγορα με λαούτα και βιολιά, για να μην τους σχολιάζουν στο χωριό και γιατί ο γαμπρός δεν έχει υπομονή να περιμένει.
Με τα τραγούδια και τις ευχές αρχίζουν τα δρώμενα. Αρχικά το ξύρισμα του γαμπρού! Ξύρισμα τραγούδια κι ευχές!
Στη συνέχεια έρχεται το ντύσιμο. Τα μέλη της οικογένειας θα φορέσουν από ένα ρούχο στον αγαπημένο τους. Σε κάθε ρούχο που θα φορεθεί στο γαμπρό, πρώτα θα γίνουν τρεις γύροι χορεύοντας γύρω απ’ αυτόν. Έτσι και το κακό θα ξορκιστεί και οι ευχές – προσευχές μέσα από το τραγούδι θα συνοδεύσουν το γαμπρό.
Σήμερα συναχτήκαμε εδώ σ’ αυτό το σπίτι για να στολίσουμε το γαμπρό. Σήμερα στεφανώνεται Δαβίδ και Κωνσταντία. Η Παναγιά μαζί σας με μωρουδιακά. Αυτοί είναι μερικοί από τους στίχους που ακούγονται, καθώς και παινέματα για όλους.
Κάθε ρούχο είναι τραγουδημένο. Πουκάμισο λινό σιδερωμένο, το έφτιαξε η μάνα με όλη την αγάπη της. Ζώνη για να γίνει κοκέτης ο γαμπρός. Σταυρός εναντίον κάθε κακού και γραβάτα για να γίνει όμορφος και να θέλει η νύφη να τον φιλήσει. Στο τέλος μητέρα και πατέρας τον ζώνουν και τον σταυρώνουν με κόκκινο ζωνάρι!
Ακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το κάπνισμα (λιβάνισμα). Η μάνα, ο πατέρας και οι συγγενείς καπνίζουν (θυμιάζουν) το γαμπρό. Μέσα στο λιβανιστήρι του σπιτιού πάνω σε ένα καρβουνάκι βάζουν λιβάνι και φύλλα ελιάς.
Τα φύλλα ελιάς είναι από τα βάγια της Κυριακής των Βαΐων. Αυτά αφού ευλογηθούν στην Εκκλησία, οι κλάδοι της ελιάς φυλάσσονται στο εικονοστάσι του σπιτιού. Την υπόλοιπη διάρκεια του έτους χρησιμοποιούνται για να θυμιάζουν. Το θυμίαμα – κάπνισμα στην Κύπρο με ελιά είναι κάτι συνηθισμένο και διώχνει την κακή ενέργεια από το σπίτι.
Αφού γίνουν όλα αυτά ακολουθεί τραπέζι, τραγούδι, χορός μέχρι που να έρθει η ώρα του μυστηρίου στην Εκκλησία.
Στην Εκκλησία όλα γίνονται με την πρέπουσα τάξη και όλοι οι καλεσμένοι συνεχίζουν στο γαμήλιο γλέντι. Όλα σε αφθονία και κέφι στα ύφη. Όλα αυτά θυμίζουν το δημοτικό μας τραγούδι.
Ήλιος και φεγγάρι
Ο ήλιος επαντρεύτηκε και πήρε το φεγγάρι
Εκάλεσε και στη χαρά συμπέθερους τ’ αστέρια.
Τα σύννεφα τους έστρωσε στρώματα για να κάτσουν
Τους έβαλε προσκέφαλα τις ράχες ν’ ακουμπήσουν
Τους έβαλε και τράπεζα στους κάμπους τα λουλούδια,
Τους έβαλε φαΐ να φαν το μόσχο και τα άνθια.
Κρασί τους έδωσε να πιούν θάλασσες και ποτάμια.
Κι απ’ όλα τ’ άστρα τ’ ουρανού, ο Αυγερινός δεν ήρθε.
Κι αυτού προς το ξημέρωμα Αυγερινός εφάνη
Φέρνει τον ύπνο ζωντανό στα νόγαμπρα πεσκέσι,
Φέρνει και στους συμπέθερους λυχνάρι να τους φέξεθ
Να φυγ’ν να παν στα σπίτια τους, τα νιόπαντρα νυστάζουν.
Εύχομαι πάντα χαρές σε όλους!
Χρ. Γιάννης Φουρλάνος
Δάσκαλος – Θεολόγος.